ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောခြင်းဟာ နိစ္စဓူ၀ အတွေ့များတဲ့ကျန်းမာရေးပြဿနာတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။
သာမန်အပျော့စားအခြေအနေမှသည် အသက်အန္တရာယ်ဖြစ်စေနိုင်သည်အထိဆိုးရွားနိုင်ပါတယ်။
ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင် ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောရောဂါဟာ ယေဘုယျအားဖြင့် တစ်နှစ်လျှင် နှစ်ဘီလီယံလောက်အထိဖြစ်ပေါ်ခံစားေနရပါတယ်။
၁.၉ သန်းကတော့ ငါးနှစ်အောက်ကလေးတွေဖြစ်ပါတယ်။
အထူးသဖြင့်ဖွံ့ဖြိုးဆဲတိုင်းပြည်များမှာ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောရောဂါကြောင့်သေဆုံးနေကြပါတယ်။
Zinc ဓာတ်၊ အူလမ်းကြောင်းအကျိုးပြုပိုးများ (Probiotics)၊ဓာတ်ဆားရည်၊ အစားအသောက်အနေအထိုင် ဆင်ခြင်ဂရုစိုက်ခြင်းဟာ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောရောဂါ ထိန်းချုပ်ကုသရာမှာ အထောက်အကူ ဖြစ်စေပါတယ်။
ဘယ်လိုအခြေအနေမျိုးကို ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောဖြစ်တယ်လို့ သတ်မှတ်မလဲ
- ဝမ်းပုံစံပျက်သည်အထိ အရမ်းခပ်ပျော့ပျော့ဖြစ်နေသောဝမ်းသွားလျှင်၊ ဝမ်းအရည်များသွားလျှင် ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောဖြစ်နေတယ်လို့ ယူဆနိုင်ပါတယ်။
- ဝမ်းပုံစံအနေအထားမပျက်ဘဲမကြာခဏဝမ်းသွားခြင်းကိုတော့ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောဖြစ်တယ်လို့ မသတ်မှတ်ပါ။
- နို့စို့ကလေးငယ်များဟာ ရံဖန်ရံခါ ဝမ်းခပ်ပျော့ပျော့သွားလေ့ရှိပါတယ်။၎င်းအခြေအနေဟာ ပုံမှန်ဖြစ်စဉ်တစ်ခုသာဖြစ်ပါတယ်။
- ၆ ပတ်ထက်ပိုသောဝမ်းလျှောခြင်းများကို ရက်ရှည်ဝမ်းလျှောခြင်းလို့သတ်မှတ်ပါတယ်။
- အူလမ်းကြောင်းရောဂါများ၊ကိုယ်ခံအားကျခြင်း၊ရက်ရှည်ပိုးသတ်ဆေးသောက်နေရခြင်း၊ဟော်မုန်းဆိုင်ရာရောဂါတချို့နှင့် ဓာတ်မတည့်ခြင်းဟာ ရက်ရှည်ဝမ်းလျှောခြင်းကို ဖြစ်စေပါတယ်။
ဘာကြောင့်ဖြစ်ရလဲ
- အများစုကတော့ အူလမ်းကြောင်းပိုးဝင်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်တယ်။
၁။ ဗက်တီးရီးယားပိုးများ၊ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးများ၊ကပ်ပါးပိုးများကြောင့်ဖြစ်တယ်။
*ဘက်တီးရီးယားပိုး-Salmonellaပိုး၊ Campylobacterပိုး၊ Shigellaပိုး ၊ E.coli ပိုး
*ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး-Noro ဗိုင်းရပ်စ်
*ကပ်ပါးပိုး-Giadiaပိုး
၂။ အူလှုပ်ရှားမှုပုံမှန်မဟုတ်သောရောဂါ (Irritable Bowel Syndrome-IBS)
၃။ အူလမ်းကြောင်းရောင်စေသောရောဂါများ
(Crohn’s ရောဂါ၊Ulcerative colitis)
၄။ အူမကြီးရောင်သောရောဂါ
၅။ အူလမ်းကြောင်းအစာအာဟာရစုပ်ယူမှုပုံမှန်မဟုတ်သောရောဂါ (Celiacရောဂါ)
၆။ ရက်ရှည်ပိုးသတ်ဆေးသောက်နေရခြင်း
၇။ ဟော်မုန်းဆိုင်ရာရောဂါများ
၈။ ကင်ဆာရောဂါများ
၉။ နို့နှင့်ဓာတ်မတည့်ခြင် း(Lactose intolerence,Cow Milk protein allergy)
ကုသခြင်း
- သာမန်ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောခြင်းဟာ သဘာဝအတိုင်းပျောက်ကင်းနိုင်ပါတယ်။ အန်ခြင်းဟာ ၂ရက်အတွင်းရပ်သွားလေ့ရှိပြီး ဝမ်းလျှောခြင်းဟာ ၅ရက်မှတစ်ပတ်အတွင်းရပ်သွားလေ့ရှိပါတယ်။
- ရက်ရှည်ဝမ်းလျှောခြင်းများကတော့ ဖြစ်စေသောအကြောင်းအရာပေါ်မူတည်ပြီးသေချာကုသရပါမယ်။ဆရာဝန်မှ လိုအပ်လျှင် သွေးစစ်ခြင်း၊ဝမ်းစစ်ခြင်း၊မှန်ပြောင်းကြည့်ခြင်းတို့လုပ်ရန်ညွှန်ကြားတာမျိုးရှိနိုင်ပါတယ်။
၁။ရေဓာတ်ဖြည့်ခြင်း
- အဓိကအရေးအပါဆုံးကုသမှုဖြစ်တယ်။ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောဖြစ်လာလျှင် အသက်အန္တရာယ်ဖြစ်ခြင်းမှာ ရေဓာတ်ခန်းခြောက်ရာမှ ရှော့ဖြစ်ခြင်းနှင့် မျှခြေဓာတ်ပျက်၍နှလုံးရပ်ခြင်းဖြစ်ပါတယ်။
- အရည်များများသောက်ရပါမယ်။
(ရေ၊စွပ်ပြုတ်၊သဘာဝလတ်ဆတ်သောသစ်သီးဖျော်ရည်များသောက်နိုင်ပါတယ်။ - ဓာတ်ဆားရည်(WHO ဖော်မြူလာ)သောက်နိုင်ပါတယ်။
- ဝမ်းသွားလိုက်သည့်ပမာဏနှင့်ညီမျှအောင် ဖြည့်သောက်ပေးရပါမယ်။
- ဝမ်းတစ်ကြိမ်သွားပြီးတိုင်းအရည်တစ်ခွက်ဖြည့်သောက်ရပါမယ်။
- အစာမစားခင်ကြားထဲတွင် အရည်ကိုတတ်နိုင်သမျှ များများသောက်ပေးရပါမယ်။
- ရေဓာတ်ဆုံးရှုံးမှုများလျှင် ဓာတ်ဆားရည်ချိတ်ဖို့လိုပါတယ်။(Dripချိတ်ခြင်း)
- ရေဓာတ်ဆုံးရှုံးမှုများလျှင်
*ရေငတ်ခြင်း၊ဆီးနည်းခြင်း၊သွေးပေါင်ကျခြင်း၊ခြေလက်အေးစက်ခြင်း၊မျက်တွင်းချိုင့်ခြင်း၊
*ကလေးငယ်များတွင် ငယ်ထိပ်ချိုင့်ခြင်း၊မျက်ရည်မထွက်ခြင်း၊လျှာခြောက်ခြင်း
များတွေ့နိုင်ပါတယ်။
၂။ အစားအသောက်
*ပိုတက်စီယမ်ဓာတ်ကြွယ်ဝသောအစားအသောက်များစားပါ။
(သဘာဝသစ်သီးဖျော်ရည်များ၊အာလူး၊ငှက်ပျောသီး၊အုန်းစိမ်းရေ)
*ဆားဓာတ်များသောအစားအစာနှင့် အရည်များသောက်ပေးပါ။
(စွပ်ပြုတ်များ၊အငန်အရသာပါသောမုန့်များ)
*အမျှင်ဓာတ်များသောအစားအသောက်များဟာဝမ်းပုံစံကိုပြန်ကောင်းစေပါတယ်။
(ဆန်၊ဂျုံ၊ Oat Meal၊ငှက်ပျောသီး)
*ရှောင်ရန်အစားအသောက်များ
- အချိုဓာတ်များသောအစားအသောက်များ
- နို့နှင့်နို့ထွက်ပစ္စည်းများ
- ကဖင်းဓာတ်ပါသောအသားအသောက်များ
- Gasပါသောအချိုရည်များ
- အကြော်များ
- ခရင်များ
၃။ အနေအထိုင်
*အစာမစားမီ နှင့် အိမ်သာတက်ပြီးတိုင်း လက်ကိုဆပ်ပြာနှင့် သေချာဆေးပါ။
*ဝမ်းရပ်ပြီး၄၈နာရီမတိုင်ခင်အထိ အိမ်တွင်သာနေပါ။
*ဝမ်းလျှောဝမ်းပျက်နေလျှင် အစားအသောက်ပြင်ဆင်ချက်ပြုတ်ခြင်းရှောင်ပါ။
*အစားအသောက်များကို ယင်မနားအောင်ဖုံးအုပ်ထားပါ။
*အမှိုက်နှင့်အညစ်အကြေးများကို စနစ်တကျစွန့်ပစ်ပါ။
*သောက်ရေ နှင့်သုံးရေသန့်ရှင်းအောင်ဂရုစိုက်ပါ။
*နို့တိုက်မိခင်များ မိခင်နို့ဆက်တိုက်လို့ရပါတယ်။
၄။ ဆေးဝါးများ
-ဝမ်းပိတ်ဆေးများ
(Eg.loperimide,Immodium,Bismuth)
(ကလေးငယ်များသောက်သုံးရန်မသင့်တော်ပါ။ဆီးချိုရောဂါရှိလျှင် ၊အဖျားရှိလျှင် ဆရာဝန်နှင့်တိုင်ပင်ပြီးမှသောက်ပါ)
- ပိုးသတ်ဆေးများ
(ဗက်တီးရီးယားကြောင့်ဖြစ်လျှင်၊ခရီးသွားရာမှဝမ်းသွားခြင်းဖြစ်လျှင်) - Zinc
(ဝမ်းသွားသည့်ရက်နှင့်အကြိမ်ရေကိုနည်းစေသည်။အူနံရံအမှေးပါးပြန်တက်လာအောင်ကူညီပေးပါတယ်။) - အူလမ်းကြောင်းအကျိုးပြုပိုးများ(Probiotics)
(ပိုးသတ်ဆေးရက်ရှည်သောက်ရခြင်းကြောင့်ဖြစ်လျှင်၊ခရီးသွာခြင်ကြောင့်ဖြစ်သောဝမ်းလျှောခြင်း နှင့် ကလေးငယ်များဝမ်းလျှောခြင်း)
ဘယ်အချိန်ဆရာဝန်နှင့်ပြမလဲ
၁။ ရက်ရှည်ဝမ်းလျှောလျှင်
၂။ ၁နှစ်အောက်ကလေးငယ်များ
(၂၄ နာရီအတွင်းဝမ်း ၆ ကြိမ် (သို့) ၃ ကြိမ်အန်လျှင်)
၃။ ၁နှစ်အထက်ကလေးများ
(၂၄နာရီအတွင်း ၆ ကြိမ်ထက်ပိုသောဝမ်းလျှောခြင်း(သို့)အန်ခြင်းဝမ်းသွားခြင်းတွဲဖြစ်လျှင်)
၄။ အန္တရာယ်ရှိသောလက္ခဏာများတွေ့လျှင်
- ဆက်တိုက်အန်လျှင်
- ဝမ်းမရပ်လျှင်
- ရေဓာတ်ဆုံးရှုံးသောလက္ခဏာများခံစားရလျှင်
- ကိုယ်အလေးချိန်သိသိသာသာကျလျှင်
- ဝမ်းထဲပြည်တွေ့လျှင်
- ဝမ်းထဲသွေးတွေ့လျှင်
ကာကွယ်ခြင်း
- ကလေးအသက်၆လအထိ မိခင်နို့တစ်မျိုးတည်းသာတိုက်ပါ။
- လက်ကိုဆပ်ပြာဖြင့်သေချာဆေးပါ။
(အထူးသဖြင့် အသာမစာခင်နှင့်အိမ်သာတက်ပြီးတိုင်း) - သောက်ရေ၊သုံးရေ သန့်ရှင်းအောင်ဂရုစိုက်ပါ။
(ရေသန့် ၊ကျိုချက်ထားသောရေ၊ကလိုရင်းခတ်ထားသောရေကိုသာသောက်ပါ) - ယင်နားစာများရှောင်ပါ။
- အမှိုက်နှင့်အညစ်အကြေးများသေချာစွန့်ပစ်ပါ။
- ယင်လုံအိမ်သာသုံးပါ။
- အစားအစာများကို ကျက်အောင်ချက်ပြုတ်စားသောက်ပါ။ပူအောင်ပြန်နွှေးပြီးမှစားပါ။ယင်မနားအောင်သေချာဖုန်းအုပ်ထားပါ။
Author: Dr.Yin Yin Win
M.B.,B.S(YGN)
Dip.Med.Sc(Family Medicine)
