အာသီးေရာင္တယ္ဆိုတာ
အာသီးေရာင္ျခင္းဆိုသည္မွာ လည္ေခ်ာင္းအတြင္းဘက္ရွိ တစ္ဖက္စီတြင္ရွိေသာ အဖုေလးႏွစ္ဖု ျဖစ္သည္။ ၎တို႔သည္ ေရာဂါမ်ားကို ခုခံကာကြယ္မႈ ျပဳလုပ္ေပးၿပီး ခႏၶာကိုယ္သို႔ ေရာဂါပိုးမ်ား မဝင္ေရာက္ႏိုင္ေအာင္ ကူညီေပးသည္။ အာသီးကေလးမ်ား ေရာဂါပိုးကူးစက္ခံရပါက အာသီးေလးမ်ား နီရဲေရာင္ရမ္းလာကာ ထိုအေျခအေနကို အာသီးေရာင္ျခင္း ဟုေခၚဆိုသည္။
အာသီးေရာင္ျခင္းသည္ မည္သည့္အသက္အ႐ြယ္မဆို ျဖစ္ပြားႏိုင္၍ အဓိကအားျဖင့္ ကေလးငယ္မ်ားတြင္ အမ်ားဆုံး ေတြ႕ရတတ္သည္။ ေလးႏွစ္မွ ၁၂ ႏွစ္အ႐ြယ္ ကေလးမ်ားတြင္ အာသီးေရာင္ျခင္း အမ်ားဆုံးျဖစ္သည္။ ကူးစက္တတ္ေသာ ေရာဂါျဖစ္ၿပီး အဓိကအားျဖင့္ ဘက္တီးရီးယားႏွင့္ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားတတ္ကာ Strep ဘက္တီးရီးယားမွာ အျဖစ္မ်ားဆုံး ျဖစ္သည္။ ေရာဂါရွာေဖြရ လြယ္ကူၿပီး လကၡဏာမ်ားမွာ (၇) ရက္မွ (၁၀) ရက္အတြင္း ေပ်ာက္ကင္းသက္သာေလ့ရွိသည္။
ျဖစ္ပြားေစေသာ အေၾကာင္းအရင္း
အာသီးသည္ ေနမေကာင္းမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးႏိုင္သည္။ ေသြးျဖဴဥမ်ားကို ထုတ္လုပ္ေပးရာတြင္ ကူညီၿပီးေရာဂါပိုးမ်ားအား တိုက္ထုတ္ေပးသည္။ ဘက္တီးရီးယားေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ၿပီး Strep ဘတ္တီးရီးယားေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားေသာ အာသီးေရာင္ျခင္းမွာ အေမရိကန္ မိသားစု သမားေတာ္မ်ား အကယ္ဒမီ AAFP ၏အဆိုအရ ၁၅ မွ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိေၾကာင္း သိရသည္။
ဗိုင္းရပ္စ္မ်ားသည္ အာသီးေရာင္ျခင္း၏ အဓိက တရားခံျဖစ္သည္။ Epstein Barr ဗိုင္းရပ္စ္သည္ အာသီးေရာင္ျခင္းျဖစ္ေစကာ အဖ်ားႏွင့္ ဆက္ႏြယ္၍ ေသြးထဲတြင္ ပုံမွန္မဟုတ္ေသာ ေသြးျဖဴဥမ်ားေစကာ ေရာဂါကို ေနာက္ဆက္တြဲအျဖစ္ ခံစားရႏိုင္သည္။ကေလးငယ္မ်ားသည္ ေက်ာင္းတြင္ တစ္ေယာက္ႏွင့္တစ္ေယာက္ ေဆာ့ကစားထိေတြ႕သျဖင့္ ဗိုင္းရပ္စ္မ်ား၊ ဘက္တီးရီးယားမ်ား ထိေတြ႕ႏိုင္သည္။ ထိုမွတစ္ဆင့္ ဗိုင္းရပ္စ္၊ ဘက္တီးရီးယားမ်ား ကူးစက္ကာ အာသီးေရာင္ျခင္းကို ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
အာသီးေရာင္ျခင္း အမ်ိဳးအစားမ်ားစြာ ရွိပါသည္။ ထိုအထဲမွ အမ်ားဆုံး ေတြ႕ရတတ္ေသာ လကၡဏာမွာ ျပင္းထန္စြာ အက္ကြဲကြဲအသံျဖစ္ျခင္း၊ အသက္ရွဴခက္ခဲျခင္း၊ ဖ်ားျခင္း၊ ခ်မ္းတုန္ျခင္း၊ နားကိုက္ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ အစာအိမ္နာျခင္း၊ လည္ပင္းေတာင့္တင္းျခင္း၊ အက်ိတ္အဖုမ်ား ေရာင္ရမ္းျခင္းေၾကာင့္ ေမး႐ိုးႏွင့္ လည္ပင္းနာျခင္း အာသီးေရာင္ျခင္း၊ နီရဲျခင္း၊ အာသီးတြင္ အျဖဴ (သို႔မဟုတ္) အဝါေရာင္ အစက္ကေလးမ်ား ေတြ႕ရျခင္း စသည္တို႔ အမ်ားဆုံးေတြ႕ရတတ္သည္။
အလြန္ငယ္႐ြယ္ေသာ ကေလးမ်ားတြင္ ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊ အစားအေသာက္ နည္းသြားျခင္းႏွင့္ ပါးစပ္မွ အလြန္အကြၽံ သေရက်ျခင္းမ်ား ေတြ႕ရပါက အာသီးေရာင္ျခင္း ျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း သတိထားသင့္သည္။ အဓိကအားျဖင့္ အာသီးေရာင္ျခင္း ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ မၾကာခဏ ျဖစ္တတ္ေသာ အာသီးေရာင္ျခင္းႏွင့္ နာတာရွည္ အာသီးေရာင္ျခင္း တို႔ျဖစ္သည္။ မၾကခဏ ျဖစ္တတ္ေသာ အာသီးေရာင္ျခင္းမွာ တစ္ႏွစ္အတြင္း ႐ုတ္တရက္ အာသီးေရာင္ျခင္း အနည္းဆုံး သုံးႀကိမ္ျဖစ္တတ္သည္။ နာတာရွည္ အာသီးေရာင္ျခင္းမွာ ႐ုတ္တရက္ အာသီးေရာင္ျခင္းမွာ ႐ုတ္တရက္ အာသီးေရာင္ျခင္းထက္ အခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာ ျဖစ္တတ္ၿပီး နာတာရွည္ လည္ေခ်ာင္းနာျခင္း၊ အသက္ရွဴ ခက္ခဲျခင္းႏွင့္ လည္ပင္းတြင္ နာေစႏိုင္ေသာ အက်ိတ္ကို ေတြ႕ရတတ္သည္။
အာသီးေရာင္ျခင္းကို ေရာဂါရွာေဖြျခင္း
အာသီးေရာင္ျခင္းသည္ အဓိကအားျဖင့္ ဆရာဝန္၏ စမ္းသပ္မႈအရ သိရွိႏိုင္သည္။ အာသီးေရာင္ျခင္း အေျခအေန ဆိုးဝါးပါက လည္ေခ်ာင္းမွ နမူနာ ရယူႏိုင္ၿပီး ဓာတ္ခြဲခန္းပို႔ကာ မည္သည့္ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိကာ ကုသႏိုင္ပါသည္။
အာသီးေရာင္ျခင္းကို ကုသျခင္း
သာမန္အေပ်ာ့စားအာသီးေရာင္ျခင္းမ်ားသည္ ကုသရန္ မလိုအပ္ဘဲ ေပ်ာက္ကင္းတတ္ၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ အေအးမိၿပီး အာသီးေရာင္ျခင္းမ်ားသည္ သူ႔အလိုလို ေပ်ာက္ကင္းသြားေလ့ရွိၾကသည္။
ျပင္းထန္ေသာ အာသီးေရာင္ျခင္း
မ်ားတြင္မူ ပဋိဇီဝပိုးသတ္ေဆးမ်ား ေပးျခင္းႏွင့္ အာသီးခြဲစိတ္ျဖတ္ေတာက္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရေလ့ရွိသည္။ဘတ္တီးရီးယား အမ်ိဳးအစားေပၚလိုက္၍ ပဋိဇီဝပိုးသတ္ေဆးမ်ား ေ႐ြးခ်ယ္ကုသေပးရသည္။ အဓိက သတိထားသင့္သည္မွာ ဆရာဝန္မွ ပဋိဇီဝပိုးသတ္ေဆး ေပးသည့္အခါ ၫႊန္ၾကားထားေသာရက္ အထိျပည့္ေအာင္ ေသာက္ေပးရန္ျဖစ္သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ အခ်ိဳ႕လူနာမ်ားမွာ ေရာဂါလကၡဏာသက္သာလာသည္ႏွင့္ ပဋိဇီဝပိုးသတ္ေဆးမ်ားကို ဆရာဝန္ၫႊန္ၾကားထားသည့္ရက္ အထိမေသာက္ဘဲ မိမိသေဘာျဖင့္ ရပ္ပစ္လိုက္တတ္ၾကသည္။ ယင္းမွာ အလြန္အႏၲရာယ္မ်ားၿပီး ေနာက္ပိုင္း၌ ေဆးယဥ္ပါးျခင္းႏွင့္ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးမ်ား ခံစားရႏိုင္သည္။
ပဋိဇီဝပိုးသတ္ေဆးေပးျခင္း အျပင္ ေနာက္တစ္နည္းမွာ အာသီးကို ခြဲစိတ္ျဖတ္ေတာက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အဆိုပါနည္းလမ္းကို မၾကာခဏ ျဖစ္တတ္ေသာ အာသီးေရာင္ျခင္းႏွင့္ နာတာရွည္ အာသီးေရာင္ျခင္းမ်ားတြင္ အသုံးျပဳေလ့ရွိသည္။ ထို႔အျပင္ အျခားနည္းလမ္းမ်ားႏွင့္ ကုသရာ၌ မေပ်ာက္ကင္းျခင္း၊ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာမ်ား ရွိလာေသာ အာသီးေရာင္ျခင္းမ်ားတြင္ အသုံးျပဳႏိုင္သည္။
လူနာသည္ အာသီးေရာင္ျခင္းေၾကာင့္ ေရဓာတ္ဆုံးရႈံးျခင္း လကၡဏာမ်ား ခံစားရပါက ပုလင္းခ်ိတ္ေပးရန္ လိုအပ္ပါသည္။ အဖ်ား ၁၀၃ ဒီဂရီ ဖာရင္ဟိုက္ အထက္ရွိၿပီး ႂကြက္သားနာက်င္ျခင္း၊ လည္ပင္းေတာင့္တင္းျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္းနာျခင္းသည္ ႏွစ္ရက္ၾကာသည္အထိ မေပ်ာက္ကင္းပါက ဆရာဝန္ႏွင့္ ျပသကုသင့္ပါသည္။
ေနာက္ဆက္တြဲ က်န္းမာေရး ျပႆနာမ်ား
နာတာရွည္ အာသီးေရာင္သူမ်ားတြင္ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာအျဖစ္ ညအိပ္ေနစဥ္ ႐ုတ္တရက္ အသက္ရွဴ ရပ္တန႔္သြားျခင္းကို ခံစားရႏိုင္ပါသည္။ ထို႔အျပင္ ေရာဂါပိုးသည္ ပိုမိုဆိုးဝါးကာ အျခားခႏၶာကိုယ္ေနရာမ်ားသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔သြားႏိုင္သည္။အာသီးသည္ ေရာဂါပိုးေၾကာင့္ ေရာင္ရမ္းျခင္းအျပင္ ျပည္တည္ျခင္းမ်ားလည္း ျဖစ္လာႏိုင္သည္။ ထိုသို႔ အာသီး၌ ျပည္တည္ျခင္းျဖစ္လာပါက စုပ္ထုတ္ရျခင္းႏွင့္ ခြဲစိတ္ျဖတ္ေတာက္ရျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရေလ့ရွိသည္။ပဋိဇီဝပိုးသတ္ေဆးကို ဆရာဝန္ ၫႊန္ၾကားသည့္ရက္အထိ ေဆးပမာဏျပည့္ေအာင္ မေသာက္ပါက ဘက္တီးရီးယားမ်ားအား မေသေစႏိုင္သည္သာမက ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးအျဖစ္ အဆစ္ျမစ္ေရာင္ အဖ်ားေရာဂါႏွင့္ ေက်ာက္ကပ္ေရာင္ေရာဂါမ်ား ျဖစ္လာေစႏိုင္သည္။
အာသီးေရာင္ျခင္းကို ကိုယ္တိုင္ကုသႏိုင္သည့္ နည္းလမ္းမ်ား
ေရမ်ားမ်ားေသာက္ျခင္း၊ လုံေလာက္စြာ အနားယူျခင္း၊ တစ္ေန႔လွ်င္ အႀကိမ္မ်ားမ်ား ဆားေရေႏြးျဖင့္ ပလုတ္က်င္းပျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္းနာ ေပ်ာက္ငုံေဆးမ်ား အသုံးျပဳျခင္း၊ မိမိေနထိုင္ေသာအိပ္ခန္း၊ ႐ုံးခန္းကို စိုစြတ္ေအးျမေသာ အပူခ်ိန္ထားေပးျခင္း၊ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း စသည္တို႔ျဖင့္ သက္သာေအာင္ ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါသည္။
ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္း
အာသီးေရာင္ျခင္းသည္ ကူးစက္တတ္ေသာေၾကာင့္ ကူးစက္ႏိုင္သည့္ အေျခအေနမ်ားကို ႀကိဳတင္ကာကြယ္ထားသင့္သည္။ ေရာဂါပိုးကူးစက္ခံထားရသူမ်ားကို ေရွာင္ရွားျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္းနာေနသူမ်ား၊ ေခ်ာင္းဆိုးႏွာေခ်သူမ်ားႏွင့္ ထိေတြ႕မိပါက လက္ေဆးျခင္း၊ မၾကာခဏ လက္ေဆးျခင္း၊ မၾကာခဏ လက္ေဆးေသာ အက်င့္ထားရွိျခင္း၊ ေရခဲေရ ေသာက္ျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္းႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္ ခုခံအားစနစ္ ေကာင္းမြန္ေအာင္ ျပဳမူေနထိုင္သင့္ပါသည္။
Author: Dr. ျဖဴစင္, Healthcare Journal ,vol 8,no 19 (26.5.17)
