ေက်ာက္ကပ္ေဆးတယ္ဆိုုတာ ဘာလဲ
ယေန႔ေခတ္ ေက်ာက္ကပ္ေဝဒနာရွင္မ်ား စိုးရိမ္ၾကသည္မွာ မိမိေက်ာက္ကပ္သည္ စက္အကူအညီနွင့္ ေဆးရန္လိုအပ္ပါသလားဟူ၍ စိုးရိမ္ေနၾကပါတယ္။
သင့္ေက်ာက္ကပ္နွစ္လံုးသည ္ခါးတဘက္တခ်က ္နံရုိးေအာက္တြင္ တည္ရွိပါသည္။ ေက်ာက္ကပ္သည ္မေကာင္းေသာ အညစ္အေၾကးမ်ာ းစြန္႔ထုတ္ၿခင္း၊ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ ထိန္းညႇိေပးျခင္းနွင့္ အရုိးမ်ားသန္မာေစရန္ အေထာက္အကူျပဳပါတယ္။ ကိုယ္တြင္း ပိုတက္စီယမ္ဓာတ္နွင့္ ဆိုဒီယမ္ဓာတ္ ပမာဏာကို ထိန္းေပးပါတယ္။ေသြးနီဥဆဲလ္မ်ား ထုတ္လုပ္ရန္ ေဟာ္မုန္း ထုတ္လႊတ္ေပးပါတယ္။
(1)ေက်ာက္ကပ္ေဆးျခင္း
ေက်ာက္ကပ္ေဆးျခင္း ဆိုသည္မွာ ေက်ာက္ကပ္ လုပ္ေဆာင္မႈကို အစားထိုး လုပ္ေဆာင္ကုသျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ဳိးအစား (၂)မ်ဳိး ရွိပါတယ္။
-Hamodialysis
အဆိုပါနည္းသည္ ကိုယ္တြင္းမွ ေသြးမ်ားက ိုျပင္ပသို႔ ထုတ္လႊတ္စစ္ေဆးသန္႔စင္ကာ ကိုယ္တြင္းျပန္လည္ပတ္ေစနည္းျဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာက္ကပ္စက္ရွိေသာ ေနရာတိုင္းတြင္ ျပဳလုပ္နိုင္ပါတယ္။
-Peritoneal dialysis
ကိုယ္တြင္းေသြးကို ျပင္ပထုတ္မေဆးပဲ ကိုယ္တြင္းအရည္တမ်ဳိးသြင္းကာ ေသြးတြင္းမွ မေကာင္းေသာ အညစ္အေၾကးမ်ားစုပ္ယူ၍ ဝမ္းဗိုက္ေသြးေၾကာမ်ားအတြင္း ျဖတ္သန္းေစျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဆိုပါ အရည္အားအျပင္သို႔ ျပန္လည္စြန္႔ထုတ္ပါတယ္။
(2)ေက်ာက္ကပ္ ဘယ္အခါ ေဆးရမလဲ
သင့္တြင ္နာတာရွည္ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္ လုပ္ေဆာင္နိုင္စြမ္းမ်ား ပ်က္ဆီးခဲ့လ်ွင္ ေက်ာက္ကပ္ေဆးရန္သို႔မဟုတ္ ေက်ာက္ကပ္အစားထိုးရန ္လိုအပ္ပါလိမ့္မယ္။ အခ်ဳိ႕လူနာမ်ားသည ္ေက်ာက္ကပ္မေကာင္းေသာ လကၡဏာမ်ားျဖစ္သည့္ ပ်ဳိ႕အန္၊ ႏုံးခ်ိ၊ ေဖာစေသာ လကၡဏာမ်ား မခံစားရဘ ဲေက်ာက္ကပ္ေဆး ကုသမႈခံယူရနိုင္ေခ် ရွိပါတယ္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ေသြးစစ္ခ်က္မ်ားအရ ေက်ာက္ကပ္အဆိပ္တက္မႈ ပမာဏမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။
ေက်ာက္ကပ္ေဆးရန္ စတင္မႈသည္ လူနာရဲ႕အသက္၊ တျခားက်န္းမာေရးအေျခအေနနွင့္ ကုသမႈအေပၚ လိုက္နာေဆာင္႐ြက္နိုင္မႈအေပၚ မႈတည္ပါတယ္။ ေက်ာက္ကပ္ေဆးျခင္းသည္ လူနာအတြက္ အသက္ရွည္ေနနိုင္မႈကို ၾကာရွည္ေစနိုင္ေသာ္လည္း ေရရွည္ေဆးနိုင္ရန္ အခ်ိန္နွင့္ေငြအင္အား အဓိကလိုအပ္ပါတယ္။
(3)ေက်ာက္ကပ္ ဘယ္လိုေဆးရမလဲ
ေက်ာက္ကပ္မေဆးခင္ ေသြးေၾကာေမြးျခင္း အေသးစား ခြဲစိတ္မႈ ျပဳလုပ္ရပါတယ္။
-ေသြးလႊတ္ေၾကာနွင့္ ေသြးျပန္ေၾကာအၾကား ဆက္သြယ္မႈ fistula ကို လက္ေမာင္းအေရျပားေအာက္ ျပဳလုပ္ရပါတယ္။ အဆိုပါ fistula ကို ၆ပတ္ခန္းအၾကာတြင္ ေက်ာက္ကပ္ေဆးရန္ အသံုးျပဳနိုင္ပါတယ္။ နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အသံုးျပဳနိုင္ပါတယ္။
-ေသြးျပန္ေၾကာနွင့္ ေသြးလႊတ္ေၾကာအၾကား ပလစ္စတစ္ပိုက္ျဖင ့္Graft အစားထိုးထည့္ျခင္းသည္ ၂ပတ္အၾကာတြင္ ေက်ာက္ကပ္ေဆးရန္ အသံုးျပဳနိုင္ပါတယ္။ အဆိုပါပိုက္ကို နွစ္အနည္းငယ္အၾကာတြင္ ျပန္လည္တပ္ဆင္ေပးဖို လိုအပ္ပါတယ္။
-လည္ပင္းေသြးေၾကာမအတြင္း သို႔မဟုတ္ ေပါင္ေသြးေၾကာအတြင္းပိုက ္catheter ထည့္ျခင္းျဖင့္ အေရးေပၚေက်ာက္ကပ္ေဆးရန္ အသံုးျပဳနိုင္ပါတယ္။
(4)ေဆးေၾကာနည္း
အဆိုပါ fistula သို႔မဟုတ္ graft တြင္ အပ္၂ေခ်ာင္းသြယ္တန္းကာ ပထမအပ္မွတဆင့္ ကိုယ္ခနၶာအတြင္းမွေသြးမ်ားကို ေက်ာက္ကပ္သန္ု႔စင္စက္ဆီ ပို႔ေဆာင္ကာ ေက်ာက္ကပ္ကဲ့သို႔ဆား၊ ေရနွင့္ အဆိပ္အေတာက္မ်ား ဖယ္ရွားျခင္း ျပဳလုပ္ပါတယ္။ အဆိုပါ သန္႔စင္ထားေသာ ေသြးမ်ားကို ဒုတိယအပ္ျဖင့္ ကိုယ္တြင္းျပန္လည္ သြင္းယူေစပါတယ္။
အဆိုပါ ေက်ာက္ကပ္ေဆးျခင္းကို ေဆးရုံနွင့္ ေက်ာက္ကပ္သန္႔စင္ဌာနမ်ားတြင္ ျပဳလုပ္နိုင္ပါတယ္။ တစ္ႀကိမ္ေဆးလ်ွင္ အခ်ိန္အားျဖင ့္၃နာရီမွ ၅နာရီ ၾကာျမင့္တတ္ၿပီး တပတ္လ်ွင္ လူနာေရာဂါအေျခအေန ေပၚမႈတည္၍ ၂ ႀကိမ္မွ ၅ ႀကိမ္ထိ လိုအပ္ပါတယ္။ ေက်ာက္ကပ္အထူးကု ပါရဂူရဲ႕ လမ္းၫြန္ခ်က္အတို္င္း ကုသမႈခံယူရန္လိုအပ္ပါတယ္။
(5)ေနာက္ဆက္တြဲ အက်ဳိးဆက္
ေက်ာက္ကပ္ေဆးၿပီးေနာက္ ေသြးေပါင္က်ျခင္း ျဖစ္ေစနိုင္ပါတယ္။ ပ်ဳိ႕အန္ျခင္း၊ အသားအရည္ယားျခင္း ၊ႂကြက္သားနာက်င္ျခင္းနွင့္ ေမာပန္းလြယ္ျခင္း စသည့္တို႔က ခံစားရနိုင္ပါတယ္။ ေက်ာက္ကပ္ေဆးရေသာ ေဝဒနာရွင္မ်ားသည္ အစားအေသာက ္ေနထိုင္မႈက ိုဂရုစိုက္သင့္ပါတယ္။ ဆရာဝန္ရဲ႕ လမ္းၫြန္မႈအတိုင္းသာ ေနထိုင္သင့္ပါတယ္။
Author : Dr. ျပည့္ရွင္း
Unicode Version
ကျောက်ကပ်ဆေးတယ်ဆိုတာ ဘာလဲ
ယနေ့ခေတ် ကျောက်ကပ်ဝေဒနာရှင်များ စိုးရိမ်ကြသည်မှာ မိမိကျောက်ကပ်သည် စက်အကူအညီနှင့် ဆေးရန်လိုအပ်ပါသလားဟူ၍ စိုးရိမ်နေကြပါတယ်။
သင့်ကျောက်ကပ်နှစ်လုံးသည ်ခါးတဘက်တချက် နံရိုးအောက်တွင် တည်ရှိပါသည်။ ကျောက်ကပ်သည်မကောင်းသော အညစ်အကြေးများစွန့်ထုတ်ခြင်း၊ သွေးပေါင်ချိန် ထိန်းညှိပေးခြင်းနှင့် အရိုးများသန်မာစေရန် အထောက်အကူပြုပါတယ်။ ကိုယ်တွင်း ပိုတက်စီယမ်ဓာတ်နှင့် ဆိုဒီယမ်ဓာတ် ပမာဏာကို ထိန်းပေးပါတယ်။သွေးနီဥဆဲလ်များ ထုတ်လုပ်ရန် ဟော်မုန်း ထုတ်လွှတ်ပေးပါတယ်။
(1)ကျောက်ကပ်ဆေးခြင်း
ကျောက်ကပ်ဆေးခြင်း ဆိုသည်မှာ ကျောက်ကပ် လုပ်ဆောင်မှုကို အစားထိုး လုပ်ဆောင်ကုသခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ အမျိုးအစား (၂)မျိုး ရှိပါတယ်။
-Hamodialysis
အဆိုပါနည်းသည် ကိုယ်တွင်းမှ သွေးများကို ပြင်ပသို့ ထုတ်လွှတ်စစ်ဆေးသန့်စင်ကာ ကိုယ်တွင်းပြန်လည်ပတ်စေနည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ကျောက်ကပ်စက်ရှိသော နေရာတိုင်းတွင် ပြုလုပ်နိုင်ပါတယ်။
-Peritoneal dialysis
ကိုယ်တွင်းသွေးကို ပြင်ပထုတ်မဆေးပဲ ကိုယ်တွင်းအရည်တမျိုးသွင်းကာ သွေးတွင်းမှ မကောင်းသော အညစ်အကြေးများစုပ်ယူ၍ ဝမ်းဗိုက်သွေးကြောများအတွင်း ဖြတ်သန်းစေခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ အဆိုပါ အရည်အားအပြင်သို့ ပြန်လည်စွန့်ထုတ်ပါတယ်။
(2)ကျောက်ကပ် ဘယ်အခါ ဆေးရမလဲ
သင့်တွင ်နာတာရှည် ကျောက်ကပ်ရောဂါကြောင့် ကျောက်ကပ် လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းများ ပျက်ဆီးခဲ့လျှင် ကျောက်ကပ်ဆေးရန်သို့မဟုတ် ကျောက်ကပ်အစားထိုးရန ်လိုအပ်ပါလိမ့်မယ်။ အချို့လူနာများသည် ကျောက်ကပ်မကောင်းသော လက္ခဏာများဖြစ်သည့် ပျို့အန်၊ နုံးချိ၊ ဖောစသော လက္ခဏာများ မခံစားရဘဲ ကျောက်ကပ်ဆေး ကုသမှုခံယူရနိုင်ချေ ရှိပါတယ်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် သွေးစစ်ချက်များအရ ကျောက်ကပ်အဆိပ်တက်မှု ပမာဏများကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။
ကျောက်ကပ်ဆေးရန် စတင်မှုသည် လူနာရဲ့အသက်၊ တခြားကျန်းမာရေးအခြေအနေနှင့် ကုသမှုအပေါ် လိုက်နာဆောင်ရွက်နိုင်မှုအပေါ် မှုတည်ပါတယ်။ ကျောက်ကပ်ဆေးခြင်းသည် လူနာအတွက် အသက်ရှည်နေနိုင်မှုကို ကြာရှည်စေနိုင်သော်လည်း ရေရှည်ဆေးနိုင်ရန် အချိန်နှင့်ငွေအင်အား အဓိကလိုအပ်ပါတယ်။
(3)ကျောက်ကပ် ဘယ်လိုဆေးရမလဲ
ကျောက်ကပ်မဆေးခင် သွေးကြောမွေးခြင်း အသေးစား ခွဲစိတ်မှု ပြုလုပ်ရပါတယ်။
-သွေးလွှတ်ကြောနှင့် သွေးပြန်ကြောအကြား ဆက်သွယ်မှု fistula ကို လက်မောင်းအရေပြားအောက် ပြုလုပ်ရပါတယ်။ အဆိုပါ fistula ကို ၆ပတ်ခန်းအကြာတွင် ကျောက်ကပ်ဆေးရန် အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ နှစ်ပေါင်းများစွာ အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
-သွေးပြန်ကြောနှင့် သွေးလွှတ်ကြောအကြား ပလစ်စတစ်ပိုက်ဖြင့်Graft အစားထိုးထည့်ခြင်းသည် ၂ပတ်အကြာတွင် ကျောက်ကပ်ဆေးရန် အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ အဆိုပါပိုက်ကို နှစ်အနည်းငယ်အကြာတွင် ပြန်လည်တပ်ဆင်ပေးဖို လိုအပ်ပါတယ်။
-လည်ပင်းသွေးကြောမအတွင်း သို့မဟုတ် ပေါင်သွေးကြောအတွင်းပိုက catheter ထည့်ခြင်းဖြင့် အရေးပေါ်ကျောက်ကပ်ဆေးရန် အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
(4)ဆေးကြောနည်း
အဆိုပါ fistula သို့မဟုတ် graft တွင် အပ်၂ချောင်းသွယ်တန်းကာ ပထမအပ်မှတဆင့် ကိုယ်ခန္ဓာအတွင်းမှသွေးများကို ကျောက်ကပ်သန်ု့စင်စက်ဆီ ပို့ဆောင်ကာ ကျောက်ကပ်ကဲ့သို့ဆား၊ ရေနှင့် အဆိပ်အတောက်များ ဖယ်ရှားခြင်း ပြုလုပ်ပါတယ်။ အဆိုပါ သန့်စင်ထားသော သွေးများကို ဒုတိယအပ်ဖြင့် ကိုယ်တွင်းပြန်လည် သွင်းယူစေပါတယ်။
အဆိုပါ ကျောက်ကပ်ဆေးခြင်းကို ဆေးရုံနှင့် ကျောက်ကပ်သန့်စင်ဌာနများတွင် ပြုလုပ်နိုင်ပါတယ်။ တစ်ကြိမ်ဆေးလျှင် အချိန်အားဖြင့်၃နာရီမှ ၅နာရီ ကြာမြင့်တတ်ပြီး တပတ်လျှင် လူနာရောဂါအခြေအနေ ပေါ်မှုတည်၍ ၂ ကြိမ်မှ ၅ ကြိမ်ထိ လိုအပ်ပါတယ်။ ကျောက်ကပ်အထူးကု ပါရဂူရဲ့ လမ်းညွန်ချက်အတိုင်း ကုသမှုခံယူရန်လိုအပ်ပါတယ်။
(5)နောက်ဆက်တွဲ အကျိုးဆက်
ကျောက်ကပ်ဆေးပြီးနောက် သွေးပေါင်ကျခြင်း ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ ပျို့အန်ခြင်း၊ အသားအရည်ယားခြင်း ၊ကြွက်သားနာကျင်ခြင်းနှင့် မောပန်းလွယ်ခြင်း စသည့်တို့က ခံစားရနိုင်ပါတယ်။ ကျောက်ကပ်ဆေးရသော ဝေဒနာရှင်များသည် အစားအသောက် နေထိုင်မှုကို ဂရုစိုက်သင့်ပါတယ်။ ဆရာဝန်ရဲ့ လမ်းညွန်မှုအတိုင်းသာ နေထိုင်သင့်ပါတယ်။
Author : Dr. ပြည့်ရှင်း
