သွေးအားနည်းရောဂါဆိုတာ ဟေမိုဂလိုဘင်ဆိုတဲ့ အောက်စီဂျင်သယ်ပေးတဲ့သွေးနီဥပရိုတင်းဆဲလ်လေးများ ပုံမှန်ပမာဏအောက်ကျနေသည့် အခြေအနေကို ဆိုလိုပါတယ်။
သွေးအားနည်းသည့်အခါ
-မူးဝေခြင်း/မူးမိုက်ခြင်း
-အသက်ရှူမဝခြင်း
-မောလွယ်ခြင်း/အမောမခံနိုင်ခြင်း
-ပင်ပန်းနုံးခွေနေခြင်း
-အာရုံမစူးစိုက်နိုင်ခြင်း
-ကြွက်သားများအားမရှိခြင်း တို့ခံစားရပါလိမ့်မယ်။
သွေးအားနည်းရောဂါ အမျိုးအစားများစွာရှိပါတယ်။
၁။ သံဓာတ်ချို့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော သွေးအားနည်းရောဂါ(Iron deficiency Anemia- IDA)
အတွေ့အများဆုံး သွေးအားနည်းရောဂါအမျိုးအစား ဖြစ်ပါတယ်။ သံဓာတ်ပမာဏ မလုံလောက်လို့ဖြစ်ပါတယ်။ ဟေမိုဂလိုဘင်လို့ခေါ်တဲ့ သွေးအားဆဲလ်များကိုရိုးတွင်းချဥ်ဆီမှတစ်ဆင့် တည်ဆောက်ဖို့ရန်အတွက် သံဓာတ်လိုပါတယ်။ ဒါကြောင့် သံဓာတ်မလုံလောက်တဲ့အခါ သွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်လာပါတယ်။
IDA သွေးအားနည်းရောဂါကို အောက်ပါအခြေအနေတွေမှာခံစားရနိုင်ပါတယ်။
-အစားအစာမှာ သံဓာတ်လုံလောက်စွာမပါဝင်တဲ့အခါ
-ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်များ
-သွေးထွက်များတဲ့အခြေအနေများ (ဥပမာ-ရာသီသွေးများခြင်း၊ အစာအိမ်အနာဖြစ်ခြင်း)
-အူလမ်းကြောင်းကင်ဆာရောဂါများ
-အစာအိမ်နံရံထိခိုက်တဲ့ ဆေးဝါးများ (ဥပမာ-အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများ၊ စတီးရွိုက်ဆေးများ)
-အချို့အူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ အခြေအနေများ (ဥပမာ- Crohn’s ရောဂါ)
၂။ ဗိုက်တာမင်ချို့တဲ့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော သွေးအားနည်းခြင်း (Vitamin Deficiency Anemia)
ကျန်းမာသော သွေးနီဥလေးများတည်ဆောက်ရန် သံဓာတ်အပြင် ဖောလိတ်ဓာတ် နဲ့ ဗိုက်တာမင် B12 ဓာတ်ပါ လိုအပ်ပါတယ်။ ၎င်းဓာတွေကို အစားအသောက်မှလုံလောက်စွာမရရှိတဲ့အခါ သွေးနီဥလေးများလုံလောက်စွာမတည်ဆောက်နိုင်တဲ့အတွက် သွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်လာစေပါတယ်။ (ဥပမာ- Magaloblastic သွေးအားနည်းရောဂါ၊ Pernicious သွေးအားနည်းရောဂါ)
၃။ ကိုယ်တွင်းရောင်ရမ်းခြင်းများရှိနေခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော သွေးအားနည်းရောဂါ(Anemia of Inflammation)
ကိုယ်တွင်းရောင်ရမ်းမှုဖြစ်စေတဲ့ အချို့ရောဂါတွေ(ဥပမာ-ကင်ဆာရောဂါ၊ HIV/AIDS၊ အဆစ်ရောင်ရောဂါ၊ ကျောက်ကပ်ရောဂါ၊ Crohn’sရောဂါ) ဟာ သွေးနီဥထုတ်လုပ်မှုကို အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေပါတယ်။
၄။ Aplastic သွေးအားနည်းရောဂါ(Aplastic Anemia)
Aplastic သွေးအားနည်းရောဂါဆိုတာ သွေးရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်တယ်။ ရှားပါးပြီးအသက်သေစေနိုင်တဲ့ သွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်တယ်။ ရိုးတွင်းချဥ်ဆီမှ သွေးနီဥအသစ်များမထုတ်လုပ်နိုင်တဲ့အခါ Aplastic သွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်လာပါတယ်။ Aplastic သွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်စေသောအကြောင်းအရင်းတွေကတော့ –
ဆေးဝါးများ (ဥပမာ-Chloramphenicol)
– ကူးစက်ရောဂါပိုးမွှားများ(ဥပမာ-အသည်းရောင်ရောဂါ၊ Epstein-Barr ဗိုင်းရပ်စ်၊ Cytomegalovirus၊ Parvo ဗိုင်းရပ်စ် B19 နဲ့ HIV ဗိုင်းရပ်စ်)
– ကိုယ်ခံအားနှင့်ဆိုင်သော ရောဂါအချို့
(ဥပမာ-အရေပြားလေးဘက်နာ၊ အဆစ်ရောင်ရောဂါ)
– အဆိပ်အတောက်ဖြစ်စေသော ဓာတုပစည်းအချို့
(ဥပမာ-ပိုးသတ်ဆေးနဲ့ ပေါင်းသတ်ဆေးများ၊ အာဆင်းနစ်နဲ့ ဘန်ဇင်း)
– ဓာတ်ရောင်ခြည်သင့်ခြင်း
– ကင်ဆာဆေးသွင်းကုသခြင်း
– မွေးရာပါမျိုးရိုးလိုက်သော သွေးအားနည်းရောဂါများ(ဥပမာ-Fanconi သွေးအားနည်းရောဂါ၊ Diamond-Blackfan သွေးအားနည်းရောဂါ)
တို့ဖြစ်ပါတယ်။
၅။ ရိုးတွင်းချဥ်ဆီရောဂါများကြောင့် သွေးအားနည်းခြင်း (Anemia associated with Bone Marrow Disease)
ရိုးတွင်းချဥ်ဆီဆိုင်ရာရောဂါတွေဟာ သွေးနီဥလေးတွေထုတ်လုပ်မှုကို ထိခိုက်စေပါတယ်။ (ဥပမာ-သွေးကင်ဆာ နှင့် Myelofibrosis ရောဂါ) ရိုးတွင်းချဥ်ဆီဆိုင်ရာရောဂါတွေဟာ အပျော့စားရောဂါအနေအထားကနေ အသက်ကိုထိခိုက်စေတဲ့အထိ ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။
၆။ သွေးနီဥများပေါက်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော သွေးအားနည်းရောဂါ (Hemolytic Anemia)
သွေးနီဥဆဲလ်လေးတွေဟာ ပုံမှန်သက်တမ်းမရောက်ခင်ကြို၍ သွေးထဲမှာ ဖျက်စီးခံရ ၊ဖယ်ရှားခံရတဲ့အခါ အဆိုပါသွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်ပေါ်လာပါတယ်။ ရိုးတွင်းချဥ်ဆီမှ သွေးနီဥလေးတွေကို ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်နှုန်းထက် သွေးနီဥလေးများကိုဖျက်စီးခံရနှုန်း/ပေါက်နှုန်း ပိုများနေတဲ့အတွက် သွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်လာပါတယ်။
သင်ဟာ Hemolytic Anemia ရောဂါကို မျိုးရိုးဗီဇပါလာခြင်းကြောင့် ငယ်စဥ်ကတည်းကစတင်ခံစားရစေနိုင်သလို အသက်အရွယ်တစ်ခုရောက်မှ ပေါ်လာတာမျိုးလည်းဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
Hemolytic သွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်တဲ့အခါ –
– အသားဝါခြင်း/မျက်လုံးဝါခြင်း
– ဗိုက်အပေါ်ပိုင်း အောင့်ခြင်း
– ခြေထောက်အနာဖြစ်ခြင်းနဲ့ နာခြင်းတို့ ခံစားရပါလိမ့်မယ်။
၇။ သွေးနီဥတံစဥ်ပုံစံဖြစ်နေခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပေါ်လာသော သွေးအားနည်းရောဂါ(Sickle cell Anemia)
သွေးနီဥလေးတွေရဲ့ပုံမှန်ပုံစံဟာ ဒိုးနပ်ပုံစံမျိုးလေးဖြစ်ပါတယ်။ သွေးနီဥပုံစံဟာ ပုံမှန်မဟုတ်တဲ့တံစဥ်ပုံစံဖြစ်နေတဲ့အခါ ပုံမှန်သက်တမ်းဖြစ်တဲ့ ရက်၁၂၀အထိမခံဘဲ ခန္ဓာကိုယ်စောပြီးဖျက်ဆီးပစ်ခြင်းခံရပါတယ်။ အဲဒီအခါ သွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်လာပါတော့တယ်။
မျိုးရိုးလိုက်တဲ့ရောဂါဖြစ်ပြီး တစ်ခါတစ်လေ ဆိုးရွားသောအခြေအနေတစ်ခုအထိ ဖြစ်စေပါတယ်။ တံစဥ်ပုံသွေးနီဥအကျေအစတွေဟာ သွေးကြောတွေထဲမှာ သွားပိတ်တဲ့အခါ နာကျင်ခြင်း၊ကူးစက်ရောဂါဖြစ်ခြင်း နှင့် ကိုယ်တွင်းကလီစာပျက်စီးခြင်းကို ဖြစ်စေပါတယ်။
၈။ Thalassemia သွေးအားနည်းရောဂါ
မျိုးရိုးလိုက်တဲ့ သွေးအားနည်းရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်ပါတယ်။ သွေးနီဥမှာ ရှိတဲ့ Alpha ဗီဇလက်တံနဲ့ Beta ဗီဇလက်တံတွေမှာ ဗီဇချို့ယွင်းချက်ပါလာတဲ့အတွက် သွေးထဲမှ စောလျင်စွာ ဖယ်ရှားဖျက်စီခံရပြီး သွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်လာပါတယ်။
Thalassemia သွေးအားနည်းရောဂါ အပျော့စားကနေ အလယ်အလတ်နဲ့ အဆိုးစားအထိ ရှိပါတယ်။
-ဖြူဖျော့နေခြင်း
-ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးမှုနှောင့်နှေးခြင်း
-အပျို၊ လူပျိုဖော်ဝင်ချိန်နောက်ကျခြင်း
-အသားနဲ့ မျက်လုံးဝါခြင်း
-ဆီးအရောင်ရင့်ခြင်း
-ဘေလုံး၊ အသည်းနဲ့ နှလုံးကြီးခြင်း
-အရိုးပြသနာများဖြစ်ခြင်း တွေဟာ Thalassemia သွေးအားနည်းရောဂါခံစားနေရသူများရဲ့ လက္ခဏာတွေဖြစ်ပါတယ်။
Author: ဒေါက်တာယဉ်ယဉ်ဝင်း
