ပိုလီယိုရောဂါအကြောင်း

(Zawgyi)

ပိုလီယိုေရာဂါကို ေဆးပညာအရ Poliomyelitis လို႔ေခၚပါတယ္။ ဒီေရာဂါဟာ Poliovirus လို႔ ေခၚတဲ့ RNA အမ်ိဳးအစား ဗိုင္းရပ္ပိုး ဝင္ေရာက္လို႔ ျဖစ္တာပါ။ အလြန္ကူးစက္ျမန္ေသာ ေရာဂါျဖစ္ၿပီး ပိုလီယိုဗိုင္းရပ္ပိုး အမ်ိဳးအစား (၁)၊ (၂)၊ (၃) ဆိုၿပီး ရွိပါတယ္။

ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ ဒီဗိုင္းရပ္စ္က ဝင္ေရာက္ကူးစက္တတ္လဲဆိုေတာ့ အစာလမ္းေၾကာင္း Faecal-oral route ကေနတဆင့္ ကူးစက္ပါတယ္။ ဆိုလိုတာက အစားအေသာက္ မသန႔္ရွင္းတာေတြ စားမိ၊ေသာက္မိရာကေန တဆင့္ပါ။ ေနာက္ၿပီး ပိုလီယိုေရာဂါရွိသူရဲ႕ တံေတြး၊ မစင္ ေတြနဲ႔ ထိမိရာကေနတဆင့္လည္း ကူးႏိုင္ပါတယ္။ ပိုလီယို ေရာဂါပိုးသည္ အသက္(၅)ႏွစ္ေအာက္ ကေလးငယ္မ်ားကို အဓိက ထိခိုက္ ကူးစက္တတ္ပါတယ္။

ပိုလီယိုေရာဂါပိုးကူးစက္တိုင္းေတာ့ အေၾကာေသေရာဂါမျဖစ္ပါဘူး။ ပိုလီယိုေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြကေတာ့ ေအာက္ပါအတိုင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ပိုလီယိုေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံရသူမ်ားအနက္ ၉၅ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ဘာလကၡဏာမွ မျပတတ္ပါဘူး။

တခ်ိဳ႕ေတြမွာေတာ့ ဖ်ားျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္းနာျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ေက်ာေအာင့္၊ အ႐ိုးအဆစ္နာ စေသာ အေအးမိဖ်ားနာ လကၡဏာမ်ား ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ Paralytic Polio လို႔ေခၚေသာ ပိုလီယိုအေၾကာေသျခင္းကေတာ့ ပိုလီယိုေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံရသူ အေရအတြက္ရဲ႕ (၁) ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္မွာသာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

ဝင္လာတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္က အာ႐ုံေၾကာနာ့ဖ္ဆဲလ္ထဲ ဝင္ေရာက္၊ ဖ်က္ဆီးတဲ့အခါ ပိုလီယိုအေၾကာေသ ဆိုတာ ျဖစ္လာတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးက အာ႐ုံေၾကာဆဲလ္(motor neuron) ကို ထိခိုက္ပ်က္ဆီးေစၿပီး ႂကြက္သားေတြ အားနည္းလာေစတယ္။ အခ်ိန္ ၾကာလာတာနဲ႔အမွ် ႂကြက္သားေတြ လႈပ္ရွားမႈ မရွိဘဲ အေၾကာေသသြားတယ္။

ပိုလီယိုအေၾကာေသ (Paralytic Polio) မွာလည္း Spinal Form, Bulbar Form, Encephalitic Form ဆိုၿပီး အမ်ိဳးအစား၃မ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ပိုလီယိုအေၾကာေသျခင္းျဖစ္ရင္ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးေတြ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။

႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခိုက္မႈအျပင္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခိုက္မႈပါ ရွိတယ္။ ႏုနယ္တဲ့ ကေလးအ႐ြယ္မွာ အျဖစ္မ်ားလို႔ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အက်ိဳးဆက္က ပိုႀကီးမားတတ္တယ္။ စိတ္က်လြယ္လာတယ္။ အာ႐ုံေၾကာပ်က္ဆီးမႈေၾကာင့္ ႂကြက္သားေတြ လႈပ္ရွားမႈမရွိေတာ့ဘူး။ ႂကြက္သားေတြ သိမ္လာတတ္တယ္။ အ႐ိုး၊အဆစ္ ပုံပ်က္ပန္းပ်က္ျဖစ္ၿပီး ႂကြတ္ဆတ္လာတယ္။ အ႐ိုးကို စတင္ ထိခိုက္လာတယ္။

အ႐ိုးက်ိဳးတာ၊ အ႐ိုးပြတာ ဆက္ဝင္လာတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ တျခား အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကိုပါ ထိခိုက္လာေစတယ္။ အသက္ရွဴတဲ့ ရင္ဝမ္းျခားႂကြက္သားကိုပါ ထိခိုက္လာရင္ အသက္ရွဴရခက္ၿပီး Ventilatory Support လို႔ေခၚတဲ့ အသက္ရွဴအေထာက္အပံ့တစ္ခုခုမရပါက အသက္ေသဆုံးတဲ့အထိျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ပိုလီယိုအေၾကာေသ ေရာဂါခံစားရသူ မ်ားအနက္ (၅) ရာခိုင္ႏႈန္းမွ (၁ဝ) ရာခိုင္ႏႈန္းထိ ေသဆုံး ႏိုင္ပါသည္။

အဆုံးသတ္အေနနဲ႔ ေျပာခ်င္တာကေတာ့ ပိုလီယိုေရာဂါဟာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္လို႔ ပိုလီယိုကူးစက္ခံရသူေတြကို ကုသႏိုင္ဖို႔ ေဆးမရွိေသးပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ မျဖစ္ခင္ကႀကိဳတင္ ကာကြယ္ဖို႔အတြက္ကိုပဲ အဓိက လုပ္ေဆာင္ရပါတယ္။ ဒီအတြက္ မိခင္ဖခင္ေတြအားလုံး မိမိရဲ႕ ရင္ေသြးရတနာေလးမ်ားကို ပိုလီယိုကာကြယ္ေဆး တိုက္ေကြၽးတာေတြ ထိုးတာေတြ မပ်က္မကြက္လုပ္ဖို႔လိုပါတယ္။

ပိုလီယိုထိုးေဆးဆိုလို႔ တခ်ိဳ႕ေတြက အံၾသတာမ်ိဳး ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဟုတ္ပါတယ္။ အရင္ကေတာ့ ၂လ ၄လ ၆လမွာ ပိုလီယိုကာကြယ္ေဆးကို ပါးစပ္ကေန အစက္ခ် တိုက္ေကြၽးခဲ့တာပါ။ သိပ္မၾကာေသးခင္ႏွစ္ေတြကစၿပီး ပိုစိတ္ခ်ရေအာင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ က်န္းမာေရးဝန္ႀကီးဌာနကေနၿပီး အစက္ခ်ေဆးအျပင္ ပိုလီယိုကာကြယ္ေဆး အပိုေဆာင္းထိုးႏွံ႔ျခင္းကိုပါ ေဆာင္႐ြက္ေနပါတယ္။

Author : Dr. 528

(Unicode)

ပိုလီယိုရောဂါကို ဆေးပညာအရ Poliomyelitis လို့ခေါ်ပါတယ်။ ဒီရောဂါဟာ Poliovirus လို့ ခေါ်တဲ့ RNA အမျိုးအစား ဗိုင်းရပ်ပိုး ဝင်ရောက်လို့ ဖြစ်တာပါ။ အလွန်ကူးစက်မြန်သော ရောဂါဖြစ်ပြီး ပိုလီယိုဗိုင်းရပ်ပိုး အမျိုးအစား (၁)၊ (၂)၊ (၃) ဆိုပြီး ရှိပါတယ်။

ဘယ်လိုနည်းနဲ့ ဒီဗိုင်းရပ်စ်က ဝင်ရောက်ကူးစက်တတ်လဲဆိုတော့ အစာလမ်းကြောင်း Faecal-oral route ကနေတဆင့် ကူးစက်ပါတယ်။ ဆိုလိုတာက အစားအသောက် မသန့်ရှင်းတာတွေ စားမိ၊သောက်မိရာကနေ တဆင့်ပါ။ နောက်ပြီး ပိုလီယိုရောဂါရှိသူရဲ့ တံတွေး၊ မစင် တွေနဲ့ ထိမိရာကနေတဆင့်လည်း ကူးနိုင်ပါတယ်။ ပိုလီယို ရောဂါပိုးသည် အသက်(၅)နှစ်အောက် ကလေးငယ်များကို အဓိက ထိခိုက် ကူးစက်တတ်ပါတယ်။

ပိုလီယိုရောဂါပိုးကူးစက်တိုင်းတော့ အကြောသေရောဂါမဖြစ်ပါဘူး။ ပိုလီယိုရောဂါရဲ့ လက္ခဏာတွေကတော့ အောက်ပါအတိုင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ပိုလီယိုရောဂါပိုး ကူးစက်ခံရသူများအနက် ၉၅ ရာခိုင်နှုန်းဟာ ဘာလက္ခဏာမှ မပြတတ်ပါဘူး။

တချို့တွေမှာတော့ ဖျားခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ လည်ချောင်းနာခြင်း၊ ချောင်းဆိုး၊ ကျောအောင့်၊ အရိုးအဆစ်နာ စသော အအေးမိဖျားနာ လက္ခဏာများ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ Paralytic Polio လို့ခေါ်သော ပိုလီယိုအကြောသေခြင်းကတော့ ပိုလီယိုရောဂါပိုး ကူးစက်ခံရသူ အရေအတွက်ရဲ့ (၁) ရာခိုင်နှုန်းလောက်မှာသာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

ဝင်လာတဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်က အာရုံကြောနာ့ဖ်ဆဲလ်ထဲ ဝင်ရောက်၊ ဖျက်ဆီးတဲ့အခါ ပိုလီယိုအကြောသေ ဆိုတာ ဖြစ်လာတယ်။ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးက အာရုံကြောဆဲလ်(motor neuron) ကို ထိခိုက်ပျက်ဆီးစေပြီး ကြွက်သားတွေ အားနည်းလာစေတယ်။ အချိန် ကြာလာတာနဲ့အမျှ ကြွက်သားတွေ လှုပ်ရှားမှု မရှိဘဲ အကြောသေသွားတယ်။

ပိုလီယိုအကြောသေ (Paralytic Polio) မှာလည်း Spinal Form, Bulbar Form, Encephalitic Form ဆိုပြီး အမျိုးအစား၃မျိုး ရှိပါတယ်။ ပိုလီယိုအကြောသေခြင်းဖြစ်ရင် နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။

ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ထိခိုက်မှုအပြင် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ထိခိုက်မှုပါ ရှိတယ်။ နုနယ်တဲ့ ကလေးအရွယ်မှာ အဖြစ်များလို့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကျိုးဆက်က ပိုကြီးမားတတ်တယ်။ စိတ်ကျလွယ်လာတယ်။ အာရုံကြောပျက်ဆီးမှုကြောင့် ကြွက်သားတွေ လှုပ်ရှားမှုမရှိတော့ဘူး။ ကြွက်သားတွေ သိမ်လာတတ်တယ်။ အရိုး၊အဆစ် ပုံပျက်ပန်းပျက်ဖြစ်ပြီး ကြွတ်ဆတ်လာတယ်။ အရိုးကို စတင် ထိခိုက်လာတယ်။

အရိုးကျိုးတာ၊ အရိုးပွတာ ဆက်ဝင်လာတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ တခြား အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းတွေကိုပါ ထိခိုက်လာစေတယ်။ အသက်ရှူတဲ့ ရင်ဝမ်းခြားကြွက်သားကိုပါ ထိခိုက်လာရင် အသက်ရှူရခက်ပြီး Ventilatory Support လို့ခေါ်တဲ့ အသက်ရှူအထောက်အပံ့တစ်ခုခုမရပါက အသက်သေဆုံးတဲ့အထိဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ပိုလီယိုအကြောသေ ရောဂါခံစားရသူ များအနက် (၅) ရာခိုင်နှုန်းမှ (၁ဝ) ရာခိုင်နှုန်းထိ သေဆုံး နိုင်ပါသည်။

အဆုံးသတ်အနေနဲ့ ပြောချင်တာကတော့ ပိုလီယိုရောဂါဟာ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကြောင့် ဖြစ်လို့ ပိုလီယိုကူးစက်ခံရသူတွေကို ကုသနိုင်ဖို့ ဆေးမရှိသေးပါဘူး။ ဒါကြောင့် မဖြစ်ခင်ကကြိုတင် ကာကွယ်ဖို့အတွက်ကိုပဲ အဓိက လုပ်ဆောင်ရပါတယ်။ ဒီအတွက် မိခင်ဖခင်တွေအားလုံး မိမိရဲ့ ရင်သွေးရတနာလေးများကို ပိုလီယိုကာကွယ်ဆေး တိုက်ကျွေးတာတွေ ထိုးတာတွေ မပျက်မကွက်လုပ်ဖို့လိုပါတယ်။

ပိုလီယိုထိုးဆေးဆိုလို့ တချို့တွေက အံသြတာမျိုး ရှိနိုင်ပါတယ်။ ဟုတ်ပါတယ်။ အရင်ကတော့ ၂လ ၄လ ၆လမှာ ပိုလီယိုကာကွယ်ဆေးကို ပါးစပ်ကနေ အစက်ချ တိုက်ကျွေးခဲ့တာပါ။ သိပ်မကြာသေးခင်နှစ်တွေကစပြီး ပိုစိတ်ချရအောင် မြန်မာနိုင်ငံ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနကနေပြီး အစက်ချဆေးအပြင် ပိုလီယိုကာကွယ်ဆေး အပိုဆောင်းထိုးနှံ့ခြင်းကိုပါ ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။

Author : Dr. 528