အသည်းဟာ ဝမ်းဗိုက်ရဲ့ ညာဘက်အပေါ်ပိုင်းမှာ ရှိတဲ့ ဘောလုံးတစ်လုံးခန့် အရွယ်အစားရှိတဲ့ ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါဖြစ်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်အတွက် လုပ်ငန်းများစွာ လုပ်ဆောင်ပေးပါတယ်။ အသည်းကောင်းမကောင်း စစ်ဆေးဖို့ဆိုရင် သွေးဖောက်ပြီး liver functions test (LFT)လုပ်ရပါတယ်။ Liver functions test ဆိုတာ အသည်းအင်ဇိုင်းတွေကို စစ်ဆေးတာပါ။
အသည်းအင်ဇိုင်းတွေဟာ ပရိုတင်းတွေဖြစ်ပြီး အစာခြေရည်နဲ့ သွေးကျဲစေတဲ့ပစ္စည်း ထုတ်ပေးတဲ့လုပ်ငန်း၊ အစာနဲ့ အဆိပ်အတောက်တွေကို ခြေဖျက်တဲ့လုပ်ငန်းနဲ့ ရောဂါပိုးတွေကို တိုက်ထုတ်တဲ့လုပ်ငန်းတွေမှာ အဓိက ပါဝင်ပါတယ်။
LFT လုပ်တဲ့အခါ အဓိကစစ်ဆေးတဲ့ အင်ဇိုင်းတွေက
– Bilirubin
– Alkaline phosphatase (ALP).
– Alanine transaminase (ALT).
– Aspartate transaminase (AST).
– Gamma-glutamyl transferase (GGT) အင်ဇိုင်းတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
Bilirubin ဟာ သွေးနီဥတွေ ပေါက်ကွဲရာမှ ဖြစ်လာပြီး အစာခြေရည် (biles) ရဲ့ ရောင်ခြယ်ပစ္စည်းအဖြစ် လုပ်ဆောင်ပေးပါတယ်။ Bilirubin တွေများလာတဲ့အခါ မျက်စိဝါတာ၊ အသားဝါတာတွေ ဖြစ်လာပါတယ်။ အသည်းရောင်တဲ့အခါ၊ အစာခြေရည်ကို သယ်ဆောင်တဲ့ပြွန်က ပိတ်နေတဲ့အခါ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
Alkaline phosphatase (ALP)နဲ့ Gamma-glutamyl transferase (GGT) တွေက အသည်းကနေ သည်းခြေအိတ်ကို သွားတဲ့ သည်းခြေပြွန်ထဲမှာ တွေ့ရတတ်တဲ့ အင်ဇိုင်းတွေပါ။ အဲဒီသည်းခြေပြွန် ပိတ်နေတဲ့အခါ ALP နဲ့ GGT နှစ်မျိုးလုံး တက်နေနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် GGT ဟာ အရက်ဘယ်လောက်ထိ သောက်ထားသလဲဆိုတာကို ညွှန်ပြနိုင်တဲ့ အင်ဇိုင်းဖြစ်သလို အရက်ကြောင့်မဟုတ်သော အသည်းအဆီဖုံးခြင်း (NAFLD) ရောဂါမှာလည်း မြင့်တက်နေနိုင်တဲ့ အင်ဇိုင်းဖြစ်ပါတယ်။
Alanine transaminase (ALT)နဲ့ Aspartate transaminase (AST) ကတော့ hepatocytes လို့ခေါ်တဲ့ အသည်းရဲ့ဆဲလ်တွေထဲမှာ တွေ့ရတဲ့ အင်ဇိုင်းတွေဖြစ်ပြီး အသည်းဆဲလ်တွေ ပျက်စီးတဲ့အခါ သွေးထဲကို ရောက်လာတာပါ။ AST နဲ့ ALT အင်ဇိုင်းတွေ များနေပြီဆိုရင် အသည်းမှာ ရောင်ရမ်းမှု ရှိနေပြီဆိုတာကို ပြပါတယ်။ AST ဟာ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အသည်းမဟုတ်တဲ့ တခြားနေရာများဖြစ်တဲ့ ကြွက်သားတွေ ထိခိုက်ပျက်စီးရင်လည်း များနေနိုင်တဲ့အတွက် အသည်းနဲ့ ပတ်သတ်ရင် ALT ရဲ့ ပမာဏက ပိုပြီး အဓိက ကျပါတယ်။
ဘာကြောင့် အသည်းအင်ဇိုင်းတွေ တက်နေနိုင်သလဲ?
*တချို့သော ဆေးဝါးတွေ…သွေးထဲက အဆီကို ချရာမှာသုံးတဲ့ statin ဆေးတွေ၊ acetamenophan လို့ခေါ်တဲ့ (အရပ်အခေါ်) ပါရာစီတမောဆေးတွေ
*အသည်းအဆီဖုံးရောဂါ
*အသည်းရောင်အသားဝါ အေပိုး၊ ဘီပိုး၊ စီပိုး
*အရက်ကြောင့်ဖြစ်သော အသည်းရောင်ခြင်း
*ကိုယ်ခံအားစနစ်ကြောင့် ဖြစ်သော အသည်းရောင်ခြင်း
*အသည်းခြောက်ရောဂါ
*အသည်းကင်ဆာနဲ့ အသည်းအနီးတဝိုက် ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါတွေမှာ ဖြစ်တဲ့ ကင်ဆာရောဂါများ
*သည်းခြေပြွန်ရောင်ပြီး ပိတ်တဲ့ရောဂါတွေမှာ အသည်းအင်ဇိုင်းတွေ တက်နေနိုင်ပါတယ်။
အသည်းအင်ဇိုင်းတွေ တက်တာက ဘာလက္ခဏာမှ မပြဘဲလည်း ဖြစ်နိုင်သလို အသားဝါမျက်စိဝါတာ၊ ဗိုက်အောင့်တာ၊ ပျို့အန်တာ၊ မစားချင်မသောက်ချင် ဖြစ်ပြီး နုံးချိနေတာ၊ အသားယားတာ၊ ဆီးအရောင်ရင့်တာ၊ ဝမ်းအရောင်ဖျော့တာ စတဲ့ လက္ခဏာတွေလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။အသည်းအထူးကုဆရာဝန်နဲ့ ပြသပြီး ဖြစ်ရတဲ့အကြောင်းရင်းကို ရှာဖွေကာ ကုသဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
အသည်းအင်ဇိုင်းတွေ မတက်အောင် ကာကွယ်ဖို့အတွက်…
– အသည်းရောင်အသည်းဝါ အေပိုးနဲ့ ဘီပိုးကာကွယ်ဆေး ထိုးထားပါ။
– မလိုအပ်ဘဲ သွေးသွင်းခြင်း၊ ဆေးထိုးအပ်တွေ မျှဝေသုံးစွဲခြင်းမှ ရှောင်ပါ။
– ကိုယ်အလေးချိန်ထိန်းပါ။
– လေ့ကျင့်ခန်း ပုံမှန်လုပ်ပါ။
– ကျန်းမာရေးနဲ့ ညီအောင် နေထိုင်စားသောက်ပါ။ အသီးအရွက်တွေ များများစားပါ။ရေများများသောက်ပါ။
– အရက်လျှော့သောက်ပါ။
– ဆေးတွေ အလွယ်တကူသောက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြည်ပါ။
အသည်းဟာ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အရေးအကြီးဆုံး ကိုယ်အင်္ဂါတွေထဲက တစ်ခုမို့ အသည်းကျန်းမာနေဖို့က တကယ့်ကို အရေးကြီးတဲ့ အရာပါ။ မိမိအသည်းကို ကောင်းစွာ စောင့်ရှောက်နိုင်ကြပါစေ။
Author: Dr.Yee Mon
