ကာလသားေရာဂါ ေခၚ Syphillis ( ဆစ္ဖလစ္ေရာဂါ ) အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ
Syphillis ( ဆစ္ဖလစ္ေရာဂါ )
ဆစ္ဖလစ္ေရာဂါ ျဖစ္ဖို႔ကူးဖို႔ အင္မတန္လြယ္ပါတယ္။ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ Dr.Z က ဒီေရာဂါေလးအေၾကာင္းကို အက်ယ္တစ္ဝင့္ ေဖာ္ျပလိုက္ရပါတယ္။
?ဆစ္ဖလစ္ဆိုတာ ဘာလဲ?
?Treponema pallidum ဆိုတ့ဲ ဘက္တီးရီးယားေၾကာင့္ ျဖစ္တ့ဲ လိင္ဆက္ဆံျခင္းျဖင့္ ကူးစက္တတ္တ့ဲ ေရာဂါတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။အ့ဲ ဘက္တီးရီးယားပိုးက Spirochetes အႏြယ္ဝင္ျဖစ္ပီး ပါးစပ္နားႏွင့္မ်ိဳးပြားအဂၤါနားတစ္ဝိုက္ကို ေဖာက္ထြင္း၍ ဝင္ေရာက္ႏိုင္ပါတယ္။
?ကူးစက္ခံထားရတ့ဲ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ကေနလည္း သေႏၶသားကို ကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။
?ေရာဂါပိုးကို မကုပဲထားရင္ ကိုယ္တြင္းအဂၤါမ်ားကို ထိခိုက္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ အျမန္ဆုံးကုသဖို႔လိုပါတယ္။
?ေရာဂါလကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ?
?ပထမအဆင့္ (Primary Syphillis)
?ေရာဂါကူးၿပီး ၁၀ရက္ ကေန ရက္၉၀ အတြင္း၊အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ ၃ပတ္ေလာက္မွာ လကၡဏာေတြ ျပေလ့ရွိတယ္။
?ရွန္ကာ (Chancre) လို႔ ေခၚတ့ဲ အနာလို အဖုေလးစေပါက္မယ္။သူကအနာဆိုေပမ့ဲ မနာပါဘူး။ အနာပုံစံ ေလးမ်ိဳးေပါ့။ပုံမွန္ အားျဖင့္ေတာ့ ဝိုင္းဝိုင္းေလးပါပဲ။တစ္ခါတစ္ေလ Chancre ေတြအမ်ားႀကီးလဲေပါက္ေနတတ္တယ္။သူကေရာဂါပိုးေတြအမ်ားႀကီး သယ္ေဆာင္ထားပီး ကူးစက္ဖို႔ရာခိုင္ႏႈန္းအလြန္ျမင့္ပါတယ္။ထိလိုက္တာန႔ဲ ကူးၿပီပဲ။တကယ္လို႔ က်ားအဂၤါေပါက္ရင္ ကြန္ဒုးံန႔ဲ ကာကြယ္လိုက္ရင္ အဆင္ေျပေပမ့ဲ ကာကြယ္မရတ့ဲေနရာေတြ (ဥပမာ ဆီးစပ္၊ေပါင္ျခံ၊ပါးစပ္) မွာဆိုရင္ေတာ့ ကူးဖို႔ ရာႏႈန္းျပည့္ေသခ်ာပါတယ္။
?Chancre ေတြက ၃ပတ္ ကေန ၆ပတ္ေလာက္အထိ ၾကာျမင့္တတ္ပီး ေနာက္ပိုင္းအလိုလို ေပ်ာက္သြားတတ္တယ္။
?ဒုတိယအဆင့္ Secondary Syphillis
?ပထမအဆင့္ကိုမကုရင္ ဒုတိယအဆင့္ကို လအနည္းငယ္ၾကာရင္ ေျပာင္းသြားမယ္။ဒီအဆင့္မွာေတာ့ မယားတ့ဲ အနီစက္ေတြ(Rash) တစ္ကိုယ္လုံးေပါက္မယ္။ပါးစက္ထဲ၊၀အိုနားတစ္ဝိုက္လည္းေပါက္နိင္တယ္။တျခားေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္တတ္တ့ဲ အနီစက္ေတြန႔ဲ သိပ္မတူတာက လက္ဖဝါး၊ေျခဖဝါးေတြမွာပါ ေပါက္တာပဲ။ဒါေတြေပၚလာရင္ေတာ့ ဘက္တီးရီးယားက တစ္ကိုယ္လုံးကို ပ်႕ံသြားၿပီဆိုတာ ေဖာ္ျပေနပါတယ္။
?အေရာင္ေဖ်ာေဖ်ာ့နဲ႔ အေရျပားအဖတ္ႀကီးေတြကို ေပါင္ၾကား၊ဂ်ိဳင္းၾကားန႔ဲ ပါးစပ္နားတစ္ဝိုက္မွာလည္းေတြႏိုင္ပါေသးတယ္။အ့ဲဟာကိုေတာ့ Condyloma lata လို႔ေခၚတယ္။
?ဒုတိယအဆင့္မွာေတာ့ တစ္ကိုယ္လုံးကိုျပန္႔ေနပီျဖစ္လို႔ အေရျပားျပႆနာေတြ အျပင္ ဖ်ားနာျခင္း၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ျခင္း၊ ႏြယ္းနယ္ျခင္း၊ ဆံပင္ကြ်တ္ျခင္း၊အက်ိတ္မ်ားႀကီးျခင္း တို႔ပါ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
?တတိယအဆင့္( Tertiary Syphillis )
?ဒုတိယဆင့္ရဲ လကၡဏာေတြ သူ႔အလိုလိုေပ်ာက္သြားမွာျဖစ္ပီး မကုရင္ေတာ့ ၁၅ရာခိုင္နဳန္းက စကူးစက္တ့ဲအခ်ိန္ကေနစပီး ၁၀ႏွစ္မွ ႏွစ္၂၀အတြင္း တတိယအဆင့္ကို ထပ္ေရာက္ပါတယ္။
?တတိယအဆင့္မွာေတာ့ ဦးေဏွာက္၊ အာ႐ုံေၾကာ၊ မ်က္လုံး၊ ႏွလုံး၊ ေသြးေၾကာေတြ ၊အသည္း၊ အ႐ိုး ေတြကိုထိႏိုင္ပါတယ္။ ေရာဂါရင့္လာရင္ေတာ့ ထံုျခင္း အေၾကာေသျခင္း၊ အျမင္အာ႐ုံ၊အၾကားအာ႐ုံမ်ား ေပ်ာက္ကြယ္ျခင္း၊ ႐ူးျခင္း မ်ား ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။အာ႐ုံေၾကာမႀကီးပါ ထိခိုက္လာပီ ဆိုရင္ေတာ့ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားျဖစ္စဥ္မ်ားကို ေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။ဒါကိုေတာ့ Neurosyphillis လို႔ေခၚတယ္။
?ေမြးကင္းစ ႏွင့္ ဆစ္ဖလစ္ ( Neonatal or Congenital Syphillis )
?ကူးစက္ခံထားရေသာ မိခင္ကေန ေမြးပီးပီးခ်င္း (သို႔မဟုတ္) ကေလးအေသေလး ေမြးဖို႔ ရာခိုင္ႏႈန္း ၄၀ ရွိပါတယ္။ အကယ္၍ ကေလးရွင္ခ့ဲရင္ေတာင္ အတက္ေရာဂါ ႏွင့္ ၪာဏ္ရည္ခ်ိဳ႕တ့ဲ ႏိုင္ပါေသးတယ္။ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ ကိုယ္ဝန္စအပ္ခါစ ႏွင့္ ေမြးခံနီးမွာ Syphillis ေရာဂါပိုး စစ္ဖို႔ မျဖစ္မေနလိုပါတယ္။
?ဘယ္လိုစစ္မလဲ?
?Venereal Disease Research Laboratory (VDRL)
?Rapid Plasminogen Reagent (RPR) ေတြကေတာ့ ေရာဂါပိုးရွိေၾကာင္း အၾကမ္းဖ်ဥ္း စစ္ေဆးလို႔ရပါတယ္။ ရွိတယ္လို႔ အေျဖထြက္ရင္ေတာ့
?Mircrohaemagglutination assay for T.pallidum( MHA-TP )
?Fluorescent Treponemal Antibody absorbed test ( FTA-ABS ) ေတြန႔ဲ ေသခ်ာေအာင္ စစ္လို႔ရပါတယ္။
?ဘယ္လိုကုရမလဲ?
?အဆင့္တိုင္းမွာ အခ်ိန္မွီ ကုသမႈခံယူႏိုင္လွ်င္ ကု၍ရပါတယ္။
?ဒါေပမ့ဲ ေရာဂါေၾကာင့္ပ်က္စီးသြားတ့ဲ အစိတ္အပိုင္းေတြကိုေတာ့ ျပန္ကုလို႔ မရပါဘူး။
?Penicillin ကို Intramuscular (IM) ထိုးရမွာပါ။ သတ္မွတ္ထားတ့ဲ ကုသမႈ ၿပီးဆုံးသြားရင္ေတာ့ အရွင္းေပ်ာက္ပါတယ္။
?ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတုန္း Penicillin ထိုးလို႔ရပါတယ္။
?ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ?
?ကာကြယ္ေဆးေတာ့မရွိပါဘူး။
?တစ္ခါတစ္ေလ Chancre က အမ်ိဳးသမီး အဂၤါထဲမွာျဖစ္ျဖစ္ စအိုနံရံမွာျဖစ္ျဖစ္ ရွိႏိုင္တ့ဲ အတြက္ေၾကာင့္ အၿမဲတမ္းလည္း ဆက္ဆံေဖာ္က Syphillis ျဖစ္ေနမွန္းမသိႏိုင္ပါဘူး။
?အေကာင္းဆုံးကေတာ့ လိင္ဆက္ဆံတိုင္း Condom သုံးဖို႔ပါပဲ။
?ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္မွာေတာ့ မိခင္ကို ကုသမႈေပးၿပီး ကေလးကို မကူးေအာင္ တားဆီးႏိုင္ပါတယ္။
Dr.Z
(Unicode)
ကာလသားရောဂါ ခေါ် Syphillis ( ဆစ်ဖလစ်ရောဂါ ) အကြောင်း သိကောင်းစရာ
Syphillis ( ဆစ်ဖလစ်ရောဂါ )
ဆစ်ဖလစ်ရောဂါ ဖြစ်ဖို့ကူးဖို့ အင်မတန်လွယ်ပါတယ်။ဒါကြောင့်မို့လို့ Dr.Z က ဒီရောဂါလေးအကြောင်းကို အကျယ်တစ်ဝင့် ဖော်ပြလိုက်ရပါတယ်။
?ဆစ်ဖလစ်ဆိုတာ ဘာလဲ?
?Treponema pallidum ဆိုတဲ့ ဘက်တီးရီးယားကြောင့် ဖြစ်တဲ့ လိင်ဆက်ဆံခြင်းဖြင့် ကူးစက်တတ်တဲ့ ရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်ပါတယ်။အဲ့ ဘက်တီးရီးယားပိုးက Spirochetes အနွယ်ဝင်ဖြစ်ပီး ပါးစပ်နားနှင့်မျိုးပွားအင်္ဂါနားတစ်ဝိုက်ကို ဖောက်ထွင်း၍ ဝင်ရောက်နိုင်ပါတယ်။
?ကူးစက်ခံထားရတဲ့ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်ကနေလည်း သန္ဓေသားကို ကူးစက်နိုင်ပါတယ်။
?ရောဂါပိုးကို မကုပဲထားရင် ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများကို ထိခိုက်နိုင်သောကြောင့် အမြန်ဆုံးကုသဖို့လိုပါတယ်။
?ရောဂါလက္ခဏာတွေက ဘာတွေလဲ?
?ပထမအဆင့် (Primary Syphillis)
?ရောဂါကူးပြီး ၁၀ရက် ကနေ ရက်၉၀ အတွင်း၊အများအားဖြင့်တော့ ၃ပတ်လောက်မှာ လက္ခဏာတွေ ပြလေ့ရှိတယ်။
?ရှန်ကာ (Chancre) လို့ ခေါ်တဲ့ အနာလို အဖုလေးစပေါက်မယ်။သူကအနာဆိုပေမဲ့ မနာပါဘူး။ အနာပုံစံ လေးမျိုးပေါ့။ပုံမှန် အားဖြင့်တော့ ဝိုင်းဝိုင်းလေးပါပဲ။တစ်ခါတစ်လေ Chancre တွေအများကြီးလဲပေါက်နေတတ်တယ်။သူကရောဂါပိုးတွေအများကြီး သယ်ဆောင်ထားပီး ကူးစက်ဖို့ရာခိုင်နှုန်းအလွန်မြင့်ပါတယ်။ထိလိုက်တာနဲ့ ကူးပြီပဲ။တကယ်လို့ ကျားအင်္ဂါပေါက်ရင် ကွန်ဒုးံနဲ့ ကာကွယ်လိုက်ရင် အဆင်ပြေပေမဲ့ ကာကွယ်မရတဲ့နေရာတွေ (ဥပမာ ဆီးစပ်၊ပေါင်ခြံ၊ပါးစပ်) မှာဆိုရင်တော့ ကူးဖို့ ရာနှုန်းပြည့်သေချာပါတယ်။
?Chancre တွေက ၃ပတ် ကနေ ၆ပတ်လောက်အထိ ကြာမြင့်တတ်ပီး နောက်ပိုင်းအလိုလို ပျောက်သွားတတ်တယ်။
?ဒုတိယအဆင့် Secondary Syphillis
?ပထမအဆင့်ကိုမကုရင် ဒုတိယအဆင့်ကို လအနည်းငယ်ကြာရင် ပြောင်းသွားမယ်။ဒီအဆင့်မှာတော့ မယားတဲ့ အနီစက်တွေ(Rash) တစ်ကိုယ်လုံးပေါက်မယ်။ပါးစက်ထဲ၊ဝအိုနားတစ်ဝိုက်လည်းပေါက်နိင်တယ်။တခြားရောဂါကြောင့်ဖြစ်တတ်တဲ့ အနီစက်တွေနဲ့ သိပ်မတူတာက လက်ဖဝါး၊ခြေဖဝါးတွေမှာပါ ပေါက်တာပဲ။ဒါတွေပေါ်လာရင်တော့ ဘက်တီးရီးယားက တစ်ကိုယ်လုံးကို ပျံ့သွားပြီဆိုတာ ဖော်ပြနေပါတယ်။
?အရောင်ဖျောဖျော့နဲ့ အရေပြားအဖတ်ကြီးတွေကို ပေါင်ကြား၊ဂျိုင်းကြားနဲ့ ပါးစပ်နားတစ်ဝိုက်မှာလည်းတွေနိုင်ပါသေးတယ်။အဲ့ဟာကိုတော့ Condyloma lata လို့ခေါ်တယ်။
?ဒုတိယအဆင့်မှာတော့ တစ်ကိုယ်လုံးကိုပြန့်နေပီဖြစ်လို့ အရေပြားပြဿနာတွေ အပြင် ဖျားနာခြင်း၊ ကိုယ်အလေးချိန်ကျခြင်း၊ နွယ်းနယ်ခြင်း၊ ဆံပင်ကျွတ်ခြင်း၊အကျိတ်များကြီးခြင်း တို့ပါ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
?တတိယအဆင့်( Tertiary Syphillis )
?ဒုတိယဆင့်ရဲ လက္ခဏာတွေ သူ့အလိုလိုပျောက်သွားမှာဖြစ်ပီး မကုရင်တော့ ၁၅ရာခိုင်နုန်းက စကူးစက်တဲ့အချိန်ကနေစပီး ၁၀နှစ်မှ နှစ်၂၀အတွင်း တတိယအဆင့်ကို ထပ်ရောက်ပါတယ်။
?တတိယအဆင့်မှာတော့ ဦးဏှောက်၊ အာရုံကြော၊ မျက်လုံး၊ နှလုံး၊ သွေးကြောတွေ ၊အသည်း၊ အရိုး တွေကိုထိနိုင်ပါတယ်။ ရောဂါရင့်လာရင်တော့ ထုံခြင်း အကြောသေခြင်း၊ အမြင်အာရုံ၊အကြားအာရုံများ ပျောက်ကွယ်ခြင်း၊ ရူးခြင်း များ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။အာရုံကြောမကြီးပါ ထိခိုက်လာပီ ဆိုရင်တော့ စိတ်ကစဉ့်ကလျားဖြစ်စဉ်များကို တွေ့ရတတ်ပါတယ်။ဒါကိုတော့ Neurosyphillis လို့ခေါ်တယ်။
?မွေးကင်းစ နှင့် ဆစ်ဖလစ် ( Neonatal or Congenital Syphillis )
?ကူးစက်ခံထားရသော မိခင်ကနေ မွေးပီးပီးချင်း (သို့မဟုတ်) ကလေးအသေလေး မွေးဖို့ ရာခိုင်နှုန်း ၄၀ ရှိပါတယ်။ အကယ်၍ ကလေးရှင်ခဲ့ရင်တောင် အတက်ရောဂါ နှင့် ဉာဏ်ရည်ချို့တဲ့ နိုင်ပါသေးတယ်။ဒါကြောင့်မို့လို့ ကိုယ်ဝန်စအပ်ခါစ နှင့် မွေးခံနီးမှာ Syphillis ရောဂါပိုး စစ်ဖို့ မဖြစ်မနေလိုပါတယ်။
?ဘယ်လိုစစ်မလဲ?
?Venereal Disease Research Laboratory (VDRL)
?Rapid Plasminogen Reagent (RPR) တွေကတော့ ရောဂါပိုးရှိကြောင်း အကြမ်းဖျဉ်း စစ်ဆေးလို့ရပါတယ်။ ရှိတယ်လို့ အဖြေထွက်ရင်တော့
?Mircrohaemagglutination assay for T.pallidum( MHA-TP )
?Fluorescent Treponemal Antibody absorbed test ( FTA-ABS ) တွေနဲ့ သေချာအောင် စစ်လို့ရပါတယ်။
?ဘယ်လိုကုရမလဲ?
?အဆင့်တိုင်းမှာ အချိန်မှီ ကုသမှုခံယူနိုင်လျှင် ကု၍ရပါတယ်။
?ဒါပေမဲ့ ရောဂါကြောင့်ပျက်စီးသွားတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေကိုတော့ ပြန်ကုလို့ မရပါဘူး။
?Penicillin ကို Intramuscular (IM) ထိုးရမှာပါ။ သတ်မှတ်ထားတဲ့ ကုသမှု ပြီးဆုံးသွားရင်တော့ အရှင်းပျောက်ပါတယ်။
?ကိုယ်ဝန်ဆောင်နေတုန်း Penicillin ထိုးလို့ရပါတယ်။
?ဘယ်လိုကာကွယ်မလဲ?
?ကာကွယ်ဆေးတော့မရှိပါဘူး။
?တစ်ခါတစ်လေ Chancre က အမျိုးသမီး အင်္ဂါထဲမှာဖြစ်ဖြစ် စအိုနံရံမှာဖြစ်ဖြစ် ရှိနိုင်တဲ့ အတွက်ကြောင့် အမြဲတမ်းလည်း ဆက်ဆံဖော်က Syphillis ဖြစ်နေမှန်းမသိနိုင်ပါဘူး။
?အကောင်းဆုံးကတော့ လိင်ဆက်ဆံတိုင်း Condom သုံးဖို့ပါပဲ။
?ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်မှာတော့ မိခင်ကို ကုသမှုပေးပြီး ကလေးကို မကူးအောင် တားဆီးနိုင်ပါတယ်။
Dr.Z
