(Zawgyi)
စိတ္ေဖာက္ျပန္မႈဆိုတာ လကၡဏာအစုစုကိုေခၚေဝၚလိုက္တာပါ။ စိတ္ေဖာက္ျပန္တဲ့လူတစ္ေယာက္ဟာ ႏိုးၾကားတက္ႂကြမႈ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မရွိဘဲအရင္ကေလ့လာဆည္ပူးထားတဲ့ ဉာဏ္ရည္ဉာဏ္ေသြးအလုပ္တာဝန္ေတြေပ်ာက္ဆုံးကုန္တာပါ။ ေဆးအေခၚအေဝၚ အရေတာ့ Dementia ေပါ့။ ဒီေရာ၈ါဟာ အသက္ ၆၅ေက်ာ္လာလွ်င္ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ကျဖစ္တက္ၾကၿပီး၊ ၈၅ႏွစ္ေက်ာ္လာရင္ေတာ့ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္အထိျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိပါတယ္။ ဒီေရာဂါကိုေနာက္ တစ္မ်ိဳးသိျမင္တက္ေသာ အလုပ္တာဝန္ခ်ိဳ႕ယြင္းသြားတယ္လို႔လဲ ဆိုၾကပါတယ္။ၿပီးေတာ့ေရာဂါဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ပိုဆိုးလာၿပီ ျပန္မေကာင္းႏိုင္ပါ။
ေရာဂါအစပိုင္းမွာမွတ္ဉာဏ္ပိုင္းကိုအဓိက ထိခိုက္ပါသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္အျမင္အာ႐ုံခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္း၊ ဘာသာစကားေျပာႏိုင္စြမ္း၊ အာ႐ုံစူးစိုက္မႈေတြပါ တျဖည္းျဖည္းထိခိုက္လာပါတယ္။ ဒီလိုမ်ိဳးျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့အေၾကာင္းေတြက အမ်ားႀကီးပါ။ အမ်ားဆုံးကေတာ့ဦးေႏွာက္ ပ်က္စီၤးယိုယြင္းလာမႈ၊ ကင္ဆာ၊ ေရာဂါပိုး၊ ထိခိုက္မႈ၊ ဦးေႏွာက္အေျမႇးပါးအလႊာၾကားေရဝင္မႈ၊ အဆိပ္အေတာက္ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။
ဒီေရာဂါျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ တခ်ိဳ႕ေသာအေၾကာင္းအရာေတြက မေသခင္ဒီေရာဂါလို႔ နာမည္တပ္ႏိုင္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ျဖည္းျဖည္းျခင္းလကၡဏာျပတာၾက ေတာ့ ေျပာဖို႔ခက္ေနတက္ပါတယ္။ ေရာဂါျဖစ္စဥ္လမ္းေၾကာင္းကို ၾကည့္ရႈေနျခင္းလည္း ဘယ္လိုမ်ိဳးလဲဆိုတာ ေျပာဖို႔အကူအညီျဖစ္ပါတယ္။ဥပမာ တျဖည္း ျဖည္းျခင္းျဖစ္လာရင္ Alzheimer ေရာဂါလို႔၊ တစ္ဆင့္ခ်င္းတစ္ဆင့္ခ်င္းတက္လာရင္ေတာ့ ေသြးေၾကာေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ အၾကမ္းဖ်င္းေျပာလို႔ရပါတယ္။
ဒီေရာဂါရွိလွ်င္ အၿမဲျပသတက္တဲ့လကၡဏာကေတာ့ ပုဂၢိဳလ္ေရးရာ၊ မွတ္ဉာဏ္ဆိုင္ရာမွာ ခ်ိဳ႕ယြင္းလာပါတယ္။ ဂ႐ုတစိုက္ေရာဂါရာဇဝင္ ေမးဖို႔လိုအပ္သလို လူနာနဲ႔နီးစပ္တဲ့ မိသားစုကိုလည္းေတြ႕ဆုံေမးျမန္းဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းေတြထဲကမွ အေတြ႕အမ်ားဆုံး၊ အျဖစ္အမ်ား ဆုံးျဖစ္တဲ့ သတိေမ့လြယ္၊ မွတ္ဉာဏ္ခ်ိဳ႕ယြင္းတဲ့ အယ္ဇိုင္းမားေရာဂါကို ဆက္]ေျပာပါမယ္။
အယ္ဇိုင္းမားဟာ အသက္၄၅ႏွစ္ေအာက္မွာျဖစ္တာရွားပါတယ္။ မ်ိဳး႐ိုးလိုက္တက္ပါတယ္။ ၁၅ ရာခိုင္းႏႈန္းေလာက္က မ်ိဳး႐ိုးလိုက္ တက္ပါတယ္။ အယ္ဇိုင္းမားေရာဂါရွိသူရဲ႕ ဦးေႏွာက္ကိုၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေသးၿပီးက်ဳံးသြားတာကိုေတြ႕ရပါတယ္။ ဦးေႏွာက္တြင္း သတင္းပို႔လႊတ္မႈလည္း ပုံမမွန္ေတာ့ပါဘူး။
အယ္ဇိုင္းမားေရာဂါရွိသူရဲ႕ အဓိလကၡဏာက သတင္းအခ်က္အလက္အသစ္ေတြကိုမမွတ္ထားႏိုင္တာပါ။ ခုေျပာေတာ္ၾကာေမ့ ပုံစံမ်ိဳးပါ။လက္တေလာမွတ္ဉာဏ္နဲ႔ ေရရွည္မွတ္ဉာဏ္ႏွစ္ခုလုံးကိုထိခိုက္ေစပါတယ္။ အဲ့ဒီမွတ္ဉာဏ္ႏွစ္မ်ိဳးထဲမွာမွ လတ္တေလာ မွတဉာဏ္ေမ့တာ ပိုသိသာပါတယ္။ ေရာဂါသေဘာအရေနာက္ပိုင္းတြင္ အရာဝတၱဳပစၥည္းမ်ားအား ကြၽမ္းကြၽမ္းက်င္က်င္ မကိုင္တြယ္ႏိုင္ေတာ့ျခင္း၊ အျမင္အာ႐ုံခ်ိဳ႕ယြင္းျခင္း၊ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္အေျပာ၊ အေရး၊ ကိုယ္ဟန္ျဖင့္ မလုပ္ျပႏိုင္ေတာ့ျခင္းေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။
ေရာဂါအေစာပိုင္းတြင္ လူနာကဒီျပသနာေတြကိုသတိထားမိႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရာဂါပိုဆိုးလာတဲ့အခါ တစ္ခုခုမွားေနတယ္ လို႔ေျပာလာရင္အဲ့ဒါကိုျငင္းဆန္လာပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနဆို အနီးကပ္ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ဖို႔လိုအပ္လာပါၿပီ။ ထိုအခါလူနာကစိတ္ဓာတ္ က်လာပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ေလလူနာက စိတ္ဆိုးလာတက္ပါတယ္။
ေရာဂါရွာေဖြဖို႔ကေတာ့နည္းနည္းခက္ခဲပါတယ္။ တိုက္႐ိုက္စစ္ေဆးခ်က္မရွိပါဘူး။ သတိေမ့ေရာဂါဆိုတာကလည္း စိတ္ေဖာက္ျပန္ျခင္း (Dementia) ကိုျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းတစ္ခုျဖစ္လို႔ တျခားစိတ္ေဖာက္ျပန္ေစတဲ့အေၾကာင္းေတြကိုပါ လိုက္ရွာဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။တျခားအေၾကာင္းအရာေတၤမဟုတ္ဘူးဆိုမွ ဒီေရာဂါကို အယ္ဇိုင္းမားေရာဂါလို႔ အမည္တပ္ရေပသည္။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ ေသၿပီၚခ်က္ျခင္း ဦးေႏွာက္ကိုဓာတ္ခြဲခန္းပို႔ အႏုၾကည့္မွန္ေျပာင္းနဲ႔ ၾကည့္ၿပီးေတာ့လည္းေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါကေတာ့ ေသခ်ာမွပဲစစ္ၿပီး အေျဖေပးလို႔ရမွာပါ။ ဒီေရာဂါအတြက္ ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ကုသဖို႔ေဆးကမရွိပါဘူး။
သို႔ေသာ္လည္း တခ်ိဳ႕ေသာေဆးေတြက Done Pezil rivastingmine, mematine ေဆးေတြေပါ့။ကုသပိုင္းတြင္လူနာအတြက္ရင္းနီးကြၽမ္းဝင္ေနေသာ ပတ္ဝန္းက်င္ရွိဖို႔လည္း လိုအပ္ပါသည္။ဂ႐ုစိုက္ျပဳစုဖို႔လူလည္းလိုပါသည္။ လူနာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက စိတ္ဓာတ္က်ေနတဲ့အတြက္ စိတ္မက်ေဆးေတြေပးဖို႔လို အပ္ပါတယ္။
Author: Dr.Zwe Kaung Chit
(Unicode)
စိတ်ဖောက်ပြန်မှုဆိုတာ လက္ခဏာအစုစုကိုခေါ်ဝေါ်လိုက်တာပါ။ စိတ်ဖောက်ပြန်တဲ့လူတစ်ယောက်ဟာ နိုးကြားတက်ကြွမှု ချို့ယွင်းချက်မရှိဘဲအရင်ကလေ့လာဆည်ပူးထားတဲ့ ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေးအလုပ်တာဝန်တွေပျောက်ဆုံးကုန်တာပါ။ ဆေးအခေါ်အဝေါ် အရတော့ Dementia ပေါ့။ ဒီရော၈ါဟာ အသက် ၆၅ကျော်လာလျှင် ၅ ရာခိုင်နှုန်းလောက်ကဖြစ်တက်ကြပြီး၊ ၈၅နှစ်ကျော်လာရင်တော့ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်အထိဖြစ်နိုင်ချေရှိပါတယ်။ ဒီရောဂါကိုနောက် တစ်မျိုးသိမြင်တက်သော အလုပ်တာဝန်ချို့ယွင်းသွားတယ်လို့လဲ ဆိုကြပါတယ်။ပြီးတော့ရောဂါဟာ များသောအားဖြင့်ပိုဆိုးလာပြီ ပြန်မကောင်းနိုင်ပါ။
ရောဂါအစပိုင်းမှာမှတ်ဉာဏ်ပိုင်းကိုအဓိက ထိခိုက်ပါသည်။ နောက်ပိုင်းတွင်အမြင်အာရုံချို့တဲ့ခြင်း၊ ဘာသာစကားပြောနိုင်စွမ်း၊ အာရုံစူးစိုက်မှုတွေပါ တဖြည်းဖြည်းထိခိုက်လာပါတယ်။ ဒီလိုမျိုးဖြစ်စေနိုင်တဲ့အကြောင်းတွေက အများကြီးပါ။ အများဆုံးကတော့ဦးနှောက် ပျက်စီၤးယိုယွင်းလာမှု၊ ကင်ဆာ၊ ရောဂါပိုး၊ ထိခိုက်မှု၊ ဦးနှောက်အမြှေးပါးအလွှာကြားရေဝင်မှု၊ အဆိပ်အတောက်တွေကြောင့် ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။
ဒီရောဂါဖြစ်စေနိုင်သော တချို့သောအကြောင်းအရာတွေက မသေခင်ဒီရောဂါလို့ နာမည်တပ်နိုင်ကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ဖြည်းဖြည်းခြင်းလက္ခဏာပြတာကြ တော့ ပြောဖို့ခက်နေတက်ပါတယ်။ ရောဂါဖြစ်စဉ်လမ်းကြောင်းကို ကြည့်ရှုနေခြင်းလည်း ဘယ်လိုမျိုးလဲဆိုတာ ပြောဖို့အကူအညီဖြစ်ပါတယ်။ဥပမာ တဖြည်း ဖြည်းခြင်းဖြစ်လာရင် Alzheimer ရောဂါလို့၊ တစ်ဆင့်ချင်းတစ်ဆင့်ချင်းတက်လာရင်တော့ သွေးကြောရောဂါကြောင့်ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ အကြမ်းဖျင်းပြောလို့ရပါတယ်။
ဒီရောဂါရှိလျှင် အမြဲပြသတက်တဲ့လက္ခဏာကတော့ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးရာ၊ မှတ်ဉာဏ်ဆိုင်ရာမှာ ချို့ယွင်းလာပါတယ်။ ဂရုတစိုက်ရောဂါရာဇဝင် မေးဖို့လိုအပ်သလို လူနာနဲ့နီးစပ်တဲ့ မိသားစုကိုလည်းတွေ့ဆုံမေးမြန်းဖို့လိုအပ်ပါတယ်။ ဒီရောဂါဖြစ်စေတဲ့ အကြောင်းအရင်းတွေထဲကမှ အတွေ့အများဆုံး၊ အဖြစ်အများ ဆုံးဖြစ်တဲ့ သတိမေ့လွယ်၊ မှတ်ဉာဏ်ချို့ယွင်းတဲ့ အယ်ဇိုင်းမားရောဂါကို ဆက်]ပြောပါမယ်။
အယ်ဇိုင်းမားဟာ အသက်၄၅နှစ်အောက်မှာဖြစ်တာရှားပါတယ်။ မျိုးရိုးလိုက်တက်ပါတယ်။ ၁၅ ရာခိုင်းနှုန်းလောက်က မျိုးရိုးလိုက် တက်ပါတယ်။ အယ်ဇိုင်းမားရောဂါရှိသူရဲ့ ဦးနှောက်ကိုကြည့်မယ်ဆိုရင် သေးပြီးကျုံးသွားတာကိုတွေ့ရပါတယ်။ ဦးနှောက်တွင်း သတင်းပို့လွှတ်မှုလည်း ပုံမမှန်တော့ပါဘူး။
အယ်ဇိုင်းမားရောဂါရှိသူရဲ့ အဓိလက္ခဏာက သတင်းအချက်အလက်အသစ်တွေကိုမမှတ်ထားနိုင်တာပါ။ ခုပြောတော်ကြာမေ့ ပုံစံမျိုးပါ။လက်တလောမှတ်ဉာဏ်နဲ့ ရေရှည်မှတ်ဉာဏ်နှစ်ခုလုံးကိုထိခိုက်စေပါတယ်။ အဲ့ဒီမှတ်ဉာဏ်နှစ်မျိုးထဲမှာမှ လတ်တလော မှတဉာဏ်မေ့တာ ပိုသိသာပါတယ်။ ရောဂါသဘောအရနောက်ပိုင်းတွင် အရာဝတ္တုပစ္စည်းများအား ကျွမ်းကျွမ်းကျင်ကျင် မကိုင်တွယ်နိုင်တော့ခြင်း၊ အမြင်အာရုံချို့ယွင်းခြင်း၊ တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက်အပြော၊ အရေး၊ ကိုယ်ဟန်ဖြင့် မလုပ်ပြနိုင်တော့ခြင်းတွေ ဖြစ်လာပါတယ်။
ရောဂါအစောပိုင်းတွင် လူနာကဒီပြသနာတွေကိုသတိထားမိနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ရောဂါပိုဆိုးလာတဲ့အခါ တစ်ခုခုမှားနေတယ် လို့ပြောလာရင်အဲ့ဒါကိုငြင်းဆန်လာပါတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေဆို အနီးကပ်ပြုစုစောင့်ရှောက်ဖို့လိုအပ်လာပါပြီ။ ထိုအခါလူနာကစိတ်ဓာတ် ကျလာပါတယ်။ တစ်ခါတစ်လေလူနာက စိတ်ဆိုးလာတက်ပါတယ်။
ရောဂါရှာဖွေဖို့ကတော့နည်းနည်းခက်ခဲပါတယ်။ တိုက်ရိုက်စစ်ဆေးချက်မရှိပါဘူး။ သတိမေ့ရောဂါဆိုတာကလည်း စိတ်ဖောက်ပြန်ခြင်း (Dementia) ကိုဖြစ်စေတဲ့ အကြောင်းအရင်းတစ်ခုဖြစ်လို့ တခြားစိတ်ဖောက်ပြန်စေတဲ့အကြောင်းတွေကိုပါ လိုက်ရှာဖို့လိုအပ်ပါတယ်။တခြားအကြောင်းအရာင်္တေမဟုတ်ဘူးဆိုမှ ဒီရောဂါကို အယ်ဇိုင်းမားရောဂါလို့ အမည်တပ်ရပေသည်။ နောက်တစ်ခုကတော့ သေပြီါ်ချက်ခြင်း ဦးနှောက်ကိုဓာတ်ခွဲခန်းပို့ အနုကြည့်မှန်ပြောင်းနဲ့ ကြည့်ပြီးတော့လည်းပြောနိုင်ပါတယ်။ ဒါကတော့ သေချာမှပဲစစ်ပြီး အဖြေပေးလို့ရမှာပါ။ ဒီရောဂါအတွက် ပျောက်ကင်းအောင်ကုသဖို့ဆေးကမရှိပါဘူး။
သို့သော်လည်း တချို့သောဆေးတွေက Done Pezil rivastingmine, mematine ဆေးတွေပေါ့။ကုသပိုင်းတွင်လူနာအတွက်ရင်းနီးကျွမ်းဝင်နေသော ပတ်ဝန်းကျင်ရှိဖို့လည်း လိုအပ်ပါသည်။ဂရုစိုက်ပြုစုဖို့လူလည်းလိုပါသည်။ လူနာတော်တော်များများက စိတ်ဓာတ်ကျနေတဲ့အတွက် စိတ်မကျဆေးတွေပေးဖို့လို အပ်ပါတယ်။
Author: Dr.Zwe Kaung Chit
