ကိုဗစ်ရောဂါပိုး COVID 19 သည် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်မျိုးနွယ်ဝင် ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးတစ်မျိုးဖြစ်ပြီး အသက်ရှူလမ်းကြောင်းမှတစ်ဆင့် ဝင်ရောက်ကူးစက်စေသည့် ရောဂါပိုးဖြစ်ပါသည်။ ကိုဗစ်ရောဂါပိုး၏ မူလဇစ်မြစ်ကို အတိအကျမသိရသော်လည်း တိရစ္ဆာန်များမှစတင်ဖြစ်ပွားပြီး လူအချင်းချင်းထိတွေ့မှုမှတစ်ဆင့် ကူးစက်ပျံ့နှံ့သည်ဟု ယူဆကြပါသည်။ ထို့ကြောင့် လူအချင်းချင်းကူးစက်မှုအပြင် လူသားများနှင့် အနီးစပ်ဆုံး သက်ရှိများဖြစ်သည့် အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များကိုပါ ကိုဗစ်ကူးစက်နိုင်မှုကို စိုးရိမ်မကင်း ဖြစ်လာကြပါသည်။
အမေရိကန်၊ ရောဂါကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးဌာန(CDC)မှ ထုတ်ပြန်ချက်အရ ခွေး၊ကြောင်ကဲ့သို့ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များတွင် ကိုဗစ်ရောဂါပိုး ကူးစက်ခံရမှုများရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များအနက် ကြောင်နှင့် ကြောင်အူကြီး (Ferret) အမျိုးအစားများသည် ခွေးများထက်ပို၍ ကိုဗစ်ရောဂါပိုးကူးစက်နိုင်ပါသည်။ အထူးသဖြင့် အတူနေသခင်ဖြစ်သူများတွင် ကိုဗစ်ရောဂါပိုးကူးစက်ခံရပြီးနောက် အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များကိုပါ ကူးစက်ပျံ့ပွါးကြောင်း စစ်ဆေးတွေ့ရှိရပါသည်။ သို့သော် ကူးစက်ခံရသည့် အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များမှ လူထံသို့ရောဂါပိုးကူးစက်နိုင်ခြင်းမှာ အလွန်နည်းပါးကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။
သုတေသနများအရ ခွေးများတွင် ရောဂါဖြစ်စေသည့် ဗိုင်းရပ်စ်သည် COVID19 ကိုဗစ်ဗိုင်းရပ်စ်မဟုတ်ဘဲ Canine Respiratory Coronavirus ခေါ် တိရစ္ဆာန်များ၏ အသက်ရှုလမ်းကြောင်းကို ပြဿနာပေးသည့် ကိုရိုနာအမျိုးအစားဖြစ်သည်ဟု တွေ့ရသည်။အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များတွင် ကိုဗစ်ကူးစက်ခံရပြီးလျှင် ဖျားနာခြင်း ရှိမည်မရှိမည်ကို အတိအကျပြော၍ မရနိုင်ပါ။
ကူးစက်မှုအနည်းစုတွင်သာ ရောဂါလက္ခဏာပြလေ့ရှိပြီး အချို့ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များတွင် မည်သည့်လက္ခဏာမှ မတွေ့ရှိရတတ်ပါ။ ဖျားနာခြင်းနှင့် အပျော့စားလက္ခဏာများ ဖြစ်ပေါ်တတ်ပြီး ပြန်လည်ကောင်းမွန်နိုင်ကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များတွင် လူသားများ ကူးစက်ခံရသကဲ့သို့ ပြင်းထန်သောလက္ခဏာများ မတွေ့ရှိရသလောက် နည်းပါးပါသည်။
ဖျားနာခြင်း၊ ချောင်းဆိုးခြင်း၊ အလွန်အမင်းပင်ပန်းနုံးချိခြင်း၊ အသက်ရှုကျပ်ခြင်း၊ နှာရည်ယိုခြင်း၊ မျက်ဝတ်များထွက်ခြင်း၊ ပျို့အန်ခြင်း၊ ဝမ်းလျှောခြင်းစသည့် လက္ခဏာများတွေ့ရတတ်သည်။ အထက်ပါလက္ခဏာများရှိလျှင် သို့မဟုတ် အတူနေသခင်ဖြစ်သူများတွင် ကိုဗစ်ရောဂါပိုး ကူးစက်ခံရလျှင် တိရစ္ဆာန်ဆရာဝန်နှင့် ဆွေးနွေးပြသသင့်ပါသည်။ ဆရာဝန်မှ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်ကို နေအိမ်၌ သီးခြားခွဲထားခြင်း Home Isolation ထားရှိစေခြင်းနှင့် လိုအပ်သောကုသမှုများကို ညွှန်ကြားပေးပြီး အများစုမှာ နေအိမ်၌ပင် ကုသပျောက်ကင်းနိုင်ပါသည်။
၂၀၂၁ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်၊ ယူကေ၊ ဟောင်ကောင် စသည့်နိုင်ငံများတွင် အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များကို ကိုဗစ်ကူးစက်မှုများရှိကြောင်း အတည်ပြုချက်များရှိခဲ့သည်။ ထိုကူးစက်မှုများကို လေ့လာရာတွင် အတူနေသခင်ဖြစ်သူများတွင် ကိုဗစ်ရောဂါပိုးကူးစက်ခံရသော ရာဇဝင်များ Human to Animal Transmission ရှိသည်ကိုတွေ့ရသည်။ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များမှတစ်ဆင့် လူသားများထံသို့ ရောဂါကူးစက်ပျံ့နှံ့မှု သက်သေပြချက်များ ယနေ့ထိတိုင် မတွေ့ရှိရပါ။
ကိုဗစ်ရောဂါပိုး ကူးစက်ပျံ့ပွားမှုသည် လူအချင်းချင်း ထိတွေ့မှုနှင့် ရောဂါပိုးကပ်ငြိသည့် ပစ္စည်းအသုံးအဆောင်များ Droplets Infection ထိတွေ့မှုမှ အဓိကကူးစက် ပျံ့ပွားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များထံမှ ကိုဗစ်ကူးစက်ခံရမည်ကို စိုးရိမ်ပြီး စွန့်ပစ်ခြင်းမျိုးမပြုသင့်ပါ။ အတူနေသခင်ဖြစ်သူများတွင် ကိုဗစ်ရောဂါပိုးကူးစက်ခံရလျှင် သို့မဟုတ် ရောဂါရှိသူနှင့် ထိတွေ့မှုရှိလျှင် အိမ်မွေးတိရိစ္ဆာန်များကို သီးခြားခွဲနေစေပြီး စောင့်ကြည့်သင့်ပါသည်။ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များကို ကိုင်တွယ်ထိတွေ့ပြီးလျှင် လက်ကိုသေချာ သန့်စင်ပေးရန် လိုအပ်သည်။ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များတွင် ဖျားနာခြင်းနှင့် အခြားလက္ခဏာများရှိခဲ့လျှင် သက်ဆိုင်ရာ တိမွေးကုဆရာဝန်များနှင့် ဆွေးနွေးပြသသင့်ပါသည်။
Author: Dr. Yee Mon
