အသည်းခြောက်ခြင်းလို့ ပြောလိုက်ရင် လူအတော်များများက အရက်သောက်သုံးတာများတဲ့ အမျိုးသားတွေမှာသာ အဖြစ်များတဲ့ရောဂါတစ်ခုလို့ ထင်တတ်ကြပါတယ်။ တကယ်တော့ အသည်းခြောက်တာဟာ အမျိုးသားရော၊ အမျိုးသမီးမှာပါ ဖြစ်နိုင်ပြီး အမျိုးသမီးတွေမှာ အရက်သောက်သုံးမှုမရှိပဲ ဖြစ်ပွါးမှုနှုန်းများတာကို တွေ့ရှိရပါတယ်။ လူသားတွေရဲ့ စားသောက်နေထိုင်မှုပုံစံ ပြောင်းလဲလာတာနဲ့အမျှ အဝလွန်ခြင်း၊ အသည်းရောင်အသားဝါ ဘီပိုး/စီပိုးကူးစက်ခံရခြင်း၊ အသည်းအဆီဖုံးခြင်းနှင့် အရက်သောက်သုံးခြင်းကြောင့်ဖြစ်တဲ့ နောက်ဆက်တွဲ အသည်းရောဂါဖြစ်ပွါးမှုတွေ ပိုပိုများလာပါတယ်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှာ အသည်းရောဂါကြောင့် သေဆုံးမှုနှုန်းဟာ ၃.၅% ခန့်ရှိပါတယ်။
အမျိုးသမီးများတွေမှာဖြစ်ပွါးတတ်တဲ့ အသည်းနှင့် ပါတ်သက်သော ရောဂါအမျိုးအစား ၁၀၀ကျော် ရှိပါတယ်။ အမျိုးသမီးများရဲ့ခန္ဓာကိုယ်ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှု ဇီဝဖြစ်စဉ်အရ အရက်သောက်သုံးခြင်းကြောင့် အသည်းရောဂါ ရရှိနိုင်ချေ အမျိုးသားများထက် ပိုများပါတယ်။ အရက်သောက်ခြင်းအပြင် အသည်းရောင် အသားဝါ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး ဘီပိုးနှင့်စီပိုး၊ Non Alcoholic Fatty Liver diseases /NAFLD( အရက်ကြောင့် မဟုတ်သော အသည်းအဆီဖုံး ရောဂါ)၊ သည်းခြေပြွန် ကျဉ်းခြင်း Primary biliary cholangitis (PBC)၊ ကိုယ်ခံအားစံလွဲရောဂါ autoimmune disease၊ ဆေးဝါးများ၊ အချို့သော သစ်ဥသစ်ဖုမှထုတ်လုပ်သောအားဖြည့်ဓာတ်စာများကြောင့်လည်း အမျိုးသမီးများတွင် အသည်းခြောက်ရောဂါ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
အမျိုးသမီးများတွင် အသည်းခြောက်ရောဂါ Cirrhosis of Liver ဖြစ်ပွါးမှုဟာ အရက်နှင့် အသည်းရောင် အသားဝါ ပိုးများအပြင် Non Alcoholic Fatty Liver diseases /NAFLD( အရက်ကြောင့် မဟုတ်သော အသည်းအဆီဖုံး ရောဂါ)ရဲ့ နောက်ဆက်တွဲ အသည်းခြောက်ခြင်းကြောင့် အဖြစ်များပါတယ်။ အသည်းအဆီဖုံးခြင်းဟာ အဝလွန်နေသောသူတွေမှသာ ဖြစ်ပွါးနိုင်တာမဟုတ်ဘဲ သာမာန် ကိုယ်အလေးချိန်ရှိသော သူများတွင်လည်း ဖြစ်ပွါးနိုင်ပါတယ်။
မျိုးရိုးဗီဇ genetic၊ နေထိုင်စားသောက်မှု ပုံစံ diet & lifestyle နှင့် အဝလွန်ခြင်း၊ ဆီးချိုသွေးတိုးရောဂါအပါအဝင် အခြားသော Metabolic syndrome များဟာ NAFLD ရဲ့အဓိက အကြောင်းရင်း ဖြစ်ပါတယ်။အမျိုးသမီးများ menopause သွေးဆုံးပြီးနောက်တွင် အသက်အရွယ်နှင့် ကိုယ်အလေးချိန်၊ ကလီစာအတွင်း အဆီဓါတ်များလာခြင်းတို့ကြောင့် အသည်းအဆီဖုံးခြင်းနှင့် အသည်းခြောက်ခြင်းကို ခံစားရမှု ပိုများလာနိုင်ပါတယ်။
မျိုးရိုးလိုက်သော သံဓါတ်များသောရောဂါ haemosiderosis၊ ကိုယ်ခန္ဓာအတွင်း ကော့ပါးဓါတ် copper များသော Wilson’s disease ရောဂါ၊ Cystic fibrosis အရည်ဂလင်း နှင့် ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများကို အမာရွတ်ဖြစ်ပြီး ထိခိုက်စေသောရောဂါ၊ သည်းခြေပြွန်ကျဉ်းခြင်းနှင့် ပျက်စီးခြင်း (primary biliary cirrhosis)၊ သည်းခြေပြွန် မာခြင်း၊ အမာရွတ်ဖြစ်ခြင်း (fibrosis) စတဲ့ရောဂါများဟာလည်း အမျိုးသမီးများတွင် အသည်းခြောက်ခြင်းကို ဖြစ်စေပါတယ်။
အသည်းအဆီဖုံး၊ အသည်းယောင်၊ အသည်းကြီး၊ အသည်းခြောက်၊ အသည်းကင်ဆာ ရောဂါတို့ကို လူနာရောဂါ ရာဇဝင် history၊ စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်း physical examination၊ အသည်းရဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်တာများ စစ်ဆေးခြင်း (Liver function tests) ၊ အသည်းမှ ထုတ်လုပ်တဲ့ AST နဲ့ ALT စတဲ့ အသည်းအင်ဇိုင်းများစစ်ဆေးခြင်း၊ တီဗီဓါတ်မှန် (USG – Abdomen)၊ ကွန်ပြူတာ CTဓါတ်မှန် (Computed tomography)၊ သံလိုက်စက်ကွင်းဓါတ်မှန် Magnetic resonance imaging (MRI)၊ Fibro scan၊ အသည်းအသားစယူ စစ်ဆေးခြင်း Liver Biopsy စတဲ့စစ်ဆေးမှုများမှတဆင့် စစ်ဆေးသိရှိနိုင်ပါတယ်။
Author: Dr.Yee Mon
